Pisanie Prac Naukowych prace licencjackie, prace magisterskie, prace zaliczeniowe

Temat: Zagrożenia ekologiczne na terenie województwa pomorskiego Spis treści Wstęp 3

Rozdział I Zagrożenia ekologiczne – istota pojęcia 6

1.1.Definiowanie bezpieczeństwa ekologicznego 6

1.2. Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa ekologicznego 8

1.3. Charakterystyka zagrożeń ekologicznych 11

1.4. Organy odpowiedzialne za zwalczanie zagrożeń 15

Rozdział II Zagrożenia ekologiczne w województwie pomorskim 22

2.1. Charakterystyka województwa 22

2.2. Uwarunkowania bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa 24

2.3. Typy i częstotliwość występujących zagrożeń 26

2.4.Działania organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń 31

Rozdział III Zwalczanie zagrożeń ekologicznych w województwie pomorskim 36

3.1. Poziom bezpieczeństwa ekologicznego i jego zagrożenia – badania ankietowe 36

3.2. Poprawa skuteczności organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń 43

3.3. Planowane działania zapobiegawcze 45

3.4. Opinie na temat skuteczności podejmowanych działań 47

3.5. Propozycje zmian i wnioski 49

Zakończenie 51

Bibliografia 53 Spis tabel 57 Spis rysunków 57 Spis wykresów 57 Załącznik 58 Wstęp

Bezpieczeństwo państwa stale ewoluuje – pojawiają się nowe uwarunkowania, jak i zagrożenia. Współcześnie, procesy globalizacyjne powodują liczne zmiany dotyczące bezpieczeństwa każdego państwa, w tym Polski. Istotne jest, że wpływ na bezpieczeństwo państwa mają nie tylko czynniki wewnętrzne, ale również zewnętrzne, niezależne od działań podejmowanych przez instytucje państwowe, organizacje i obywateli. Jedną z najbardziej istotnych przemian we współczesnym świecie są zmiany klimatyczne. Od kilkudziesięciu obserwowane są zmiany takie jak wzrost temperatur, wzrost poziomu wód, czy rosnące zanieczyszczenie powietrza. Jednym z podstawowych współczesnych wyzwań są zagrożenia ekologiczne. Głównym problemem badawczym niezbędnym dla sformułowania tematu pracy jest pytanie problemowe: ,,W jaki sposób można zapobiegać zagrożeniom ekologicznym występującym na terenie województwa pomorskiego?” Temat pracy wyprowadzony z głównego problemu badawczego został sformułowany jako: ,,Zagrożenia ekologiczne na terenie województwa pomorskiego”. Zakres podmiotowy pracy obejmuje zagadnienia związane z bezpieczeństwem ekologicznym, zagrożeniami wpływającymi na jego stan oraz działaniami na rzecz jego zapewnienia. Zakres przestrzenny obejmuje województw pomorskie, co jest związane z występowaniem różnorodnych zagrożeń ekologicznych w tym regionie. Zakres czasowy obejmuje lata 2010-2020. Dziesięcioletnia perspektywa pozwala na ocenę kierunków zmian w zakresie występowania zagrożeń.

Celem pracy jest ograniczenie zagrożeń ekologicznych występujących na terenie województwa pomorskiego w wyniku wypracowania wniosków w zakresie możliwości przeciwdziałania zagrożeniom. Problemy szczegółowe zostały sformułowane następująco:

- Czym są zagrożenia ekologiczne?

- Jakie zagrożenia ekologiczne występują w województwie pomorskim?

- Jakie działania należy podejmować na rzecz poprawy bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego?

Tematyka ta jest warta podjęcia ze względu na konieczność ograniczenia negatywnych skutków zagrożeń ekologicznych. Jest to również istotne z uwagi na oczekiwania podniesienia bezpieczeństwa w tym zakresie. Główną metodą badawczą wykorzystaną do osiągnięcia celu pracy będzie metoda analizy literatury, dostępnych dokumentów oraz przepisów prawnych oraz metoda sondażu diagnostycznego. Jako technika zostanie wykorzystana ankieta, zaś jako narzędzie badawcze kwestionariusz ankiety. Zmienną niezależną są rodzaje i częstotliwość zagrożeń ekologicznych występujących na terenie na terenie województwa pomorskiego w okresie 2010-2020. Zmienymi zależnymi są rodzaj działań zapobiegawczych, a także założenia strategii i dokumentów planistycznych. Wskaźnikami są więc: parametry charakteryzujące dany rodzaj zagrożenia ekologicznego, liczba specjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowadzenia akcji, ratowniczych i usuwania skutków zagrożeń, środki finansowe. W rozdziale pierwszym będą scharakteryzowane podstawowe pojęcia z zakresu zagrożeń ekologicznych. Scharakteryzowane zostaną definicje bezpieczeństwa ekologicznego, jak również podstawowe rodzaje zagrożeń, warunkujących ten typ bezpieczeństwa. Rozdział będzie zawierał również analizę uwarunkowań współczesnego poziomu bezpieczeństwa ekologicznego. W rozdziale zostaną także zaprezentowane główne organy państwowe odpowiedzialne za zwalczanie zagrożeń ekologicznych w Polsce. W rozdziale drugim zostaną zidentyfikowane zagrożenia ekologiczne występujące na terenie województwa pomorskiego. Scharakteryzowana zostanie specyfika województwa, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska przyrodniczego. W dalszej części zostaną określone typy i częstotliwość zagrożeń występujących na terenie województwa w ostatnich latach. W trzecim rozdziale zostaną zaprezentowane sposoby przeciwdziałania zagrożeniom ekologicznym w województwie pomorskim. Zostaną przedstawione wnioski poprawiające skuteczność zwalczenia i zapobiegania zagrożeniom ekologicznym. W rozdziale zostaną przedstawione także odpowiedzi specjalistów – pracowników Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej W Gdańsku, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku wyrażone w badaniach ankietowych. Ankietyzacja obejmuje również ocenę poziomu bezpieczeństwa ekologicznego, a także główne jego zagrożenia oraz opinie dotyczące możliwości jego poprawy. Rozdział I Zagrożenia ekologiczne – istota pojęcia

1.1.Definiowanie bezpieczeństwa ekologicznego

Bezpieczeństwo jest jedną z głównych wartości w życiu każdego człowieka oraz społeczeństw ludzkich. Jest ono zjawiskiem wielowymiarowym, stale ewoluującym. Jednym z wymiarów bezpieczeństwa, które nabiera w ostatnich latach szczególnego znaczenia jest bezpieczeństwo ekologiczne. Wynika to z faktu, że rośnie znaczenie środowiska naturalnego jako dziedziny bezpieczeństwa narodowego. Jest ono składową bezpieczeństwa narodowego, obok bezpieczeństwa gospodarczego, ekonomicznego, społecznego czy militarnego . Analizę pojęcia bezpieczeństwo ekologiczne warto rozpocząć od przedstawienia rozumienia terminów składowych. Bezpieczeństwo stanowi gwarant rozwoju społeczeństwa i podstawowy warunek jego przetrwania. Jest to stan nietrwały, wymagający stałych działań zapobiegawczych pojawianiu się zagrożeń . Bezpieczeństwo jest ,,zdolnością do kreatywnej aktywności podmiotu i oznacza stan obiektywny polegający na braku zagrożenia, odczuwany subiektywnie przez jednostki lub grupy ”. Ekologia stanowi dziedzinę nauki zajmującą się organizacją materii żywej na pięciu poziomach: populacyjnym, osobniczym gatunkowym, biosfery i biocentrycznym. Analizuje ona fundamenty działalności człowieka w obszarze środowiska przyrodniczego . Bezpieczeństwo ekologiczne można zdefiniować jako ,,stan uzyskany w rezultacie uwzględnienia szeregu uwarunkowań chroniących człowieka i środowisko oaz takie kształtowanie stosunków naturalnych i społecznych w biosferze Ziemi, które tworzy właściwe warunki życia dla całej ludzkości, nie podważając zarazem podstaw życia na naszej planecie, głównie poprzez podejmowanie i realizację koncepcji zrównoważonego rozwoju” . Definicja ta podkreśla, że bezpieczeństwo ekologiczne jest osiągane dzięki określonym działaniom podejmowanym przez człowieka. Uwypukla także wieloaspektowy wymiar, odnosząc się do podstaw życia na planecie. Kolejna definicja wskazuje, że jest to ,,...zespół uwarunkowań chroniących człowieka i środowisko przed zagrożeniami ekologicznymi oraz takie kształtowanie stosunków naturalnych i społecznych w biosferze Ziemi, które tworzy właściwe warunki życia dla całej ludzkości, nie podważając zarazem podstaw życia na naszej planecie, głównie poprzez wdrażanie i realizację koncepcji zrównoważonego rozwoju” . Definicja ta podobnie jak poprzednia podkreśla istotność zapewnienia bezpieczeństwa w celu realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju, stanowiącej podstawę rozwoju całej ludzkości. Zrównoważony rozwój stanowi jedno z podstawowych wyzwań współczesnego świata. Jest to rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokajane bez pozbawienia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Rozwój odnosi się do obszarów społecznych, środowiskowych i gospodarczych . M. Pietraś wskazuje, że bezpieczeństwo ekologiczne to „stan stosunków społecznych, w tym treści form i sposobów organizacji stosunków międzynarodowych, który nie tylko ogranicza i eliminuje zagrożenia ekologiczne, lecz także promuje pozytywne działania, umożliwiające realizację wartości istotnych dla istnienia i rozwoju narodów i państw” . Definicja podkreśla wieloaspektowość działań na rzecz zapewnienia tego typu bezpieczeństwa – zarówno działań eliminujących zagrożenia, jak i prewencyjnych oraz profilaktycznych. W ujęciu podmiotowym wyróżnia się dwa rozumienia bezpieczeństwa ekologicznego. W pierwszym jest określane jako działania wobec środowiska, których celem jest zachowanie lub odtworzenie jego zasobów ożywionych i nieożywionych, ze względu na wartość środowiska samą w sobie. W drugim, antropocentrycznym podejściu ochrona środowiska jest uznawana za podstawową determinantę rozwoju i jakości życia człowieka . Bezpieczeństwo ekologiczne można także rozpatrywać z perspektywy eliminowania negatywnych trendów, które wzmagają niekorzystne zmiany w środowisku naturalnym. Takie ujęcie odnosi się do modyfikacji obecnych tendencji rozwoju społeczeństw w ujęciu międzynarodowych . Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego wymaga spełnienia dwóch podstawowych warunków: ochrony środowiska naturalnego oraz racjonalnego korzystania z bogactw naturalnych. Jest to istotnym wyzwaniem, gdyż permanentną cechą postępu cywilizacyjnego jest korzystanie z bogactw naturalnych. Typowa jest także tendencja do podporządkowania przyrody w celu realizacji celów gospodarczych .

1.2. Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa ekologicznego

Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa ekologicznego są zróżnicowane. Wpływ na ten typ bezpieczeństwa mają zmiany zachodzące samoistnie w środowisku przyrodniczym, jak również działania podejmowane przez globalne społeczeństwo. W pierwszym zakresie istotnym uwarunkowaniem są zmiany klimatyczne, w tym globalne ocieplenie klimatu. Przejawia się ono wzrostem średniej temperatury na Ziemi, co przypisuje się zjawisku efektu cieplarnianego. Ocieplenie klimatu powoduje zmiany w środowisku przyrodniczym. Następstwem są zmiany cyrkulacji atmosferycznej, okresy wegetacji, rozkład opadów, bilans wody . Mechanizmy ocieplenia są przedmiotem licznych kontrowersji. Wynika to z faktu, że klimat zmieniał się wielokrotnie w historii Ziemi. Jednakże wyróżnia się kilka grup mechanizmów odpowiedzialnych za zmiany klimatu. Są to : wahania promieniowania słonecznego (aktywność Słońca, określana m.in. przez wskaźnik liczby plam słonecznych), zmiany parametrów orbity ruchu Ziemi wokół Słońca, oscylacje oceaniczne, tzn. proces quasi-okresowych wahań procesów wymiany ciepła między atmosferą a oceanem, zmiana składu ziemskiej atmosfery (gazy cieplarniane), zmiana właściwości powierzchni Ziemi (współczynnik odbicia, przepuszczalność powierzchni, użytkowanie terenu, roślinność). Pierwsze trzy, wyżej wymienione mechanizmy geofizyczne przebiegają w sposób naturalny, zaś w przypadku pozostałych mechanizmów wpływ ma także działalność człowieka. Współczesne społeczeństwa na całym świecie podlegają dynamicznym przemianom cywilizacyjnym. Jednym z głównych uwarunkowań jest postępująca globalizacja, która tworzy sieć zależności i integracji społeczeństw. Zwiększa się przepaść między krajami bogatymi i biednymi, zanika tożsamość narodowa, odmienność kulturowa. Efektem jest gromadzenie zysków w krajach najbogatszych, a także obniżenie konkurencyjności światowej gospodarki. Szybki wzrost demograficzny w krajach słabo rozwiniętych powoduje masową migrację w poszukiwaniu lepszego życia. W państwach wysoko rozwiniętych problemem jest starzenie się społeczeństwa, co warunkuje problemy wydolności struktur opieki społecznej . Wytwarzanie dóbr konsumpcyjnych prowadzi współcześnie do coraz większego zaangażowania zasobów przyrodniczych mimo poprawy efektywności ich wykorzystania. Wiąże się to zarówno ze znacznym wzrostem populacji światowej, jak i rozprzestrzenianiem się prokonsumpcyjnego modelu życia. Wytwarzanie dóbr jest dodatkowo obarczone degradacją środowiska z odprowadzaniem do niego zanieczyszczeń w różnych formach . Współcześnie, postęp gospodarczy jest postrzegany przez pryzmat „agresywnej konkurencji” i „konsumpcjonizmu”. Sprawia to, podstawą rozwoju społecznego, jak i jego założeniem ideologicznym jest teoria postępu „materialnego”. Powoduje to zaburzenie stanu równowagi pomiędzy biosferą a socjosferą i kumulację licznych zagrożeń ekologicznych . Ważnym uwarunkowaniem jest stopniowe wyczerpywanie się surowców nieodnawialnych, w tym ropy naftowej, czy gazu. Jednakże odnosi się to także do kopalin metalicznych, chemicznych i skalnych . Zagospodarowanie i wykorzystywanie złóż kopalin nieustannie wzrasta, Dodatkowo, w związku z coraz bardziej dynamicznym rozwojem cywilizacji i postępem technologicznym, zasoby te wyczerpują się w szybkim tempie Powoduje to nie tylko wzrost ich cen, ale także warunkuje konflikty międzynarodowe a tym tle. Spory pojawiają się głównie w obszarach, gdzie występują złoża tych surowców . Wyzwaniem staje się poszukiwanie alternatywnych surowców mineralnych oraz maksymalizowanie odzysku z recyklingu. Nadmierna industrializacja i urbanizacja powoduje szereg wyzwań w funkcjonowaniu ludzkości. Pojawiają się coraz większe problemy dostępem do wody pitnej, głód, niszczenie przyrody, wyginięcie różnych gatunków zwierząt. Na świecie występują dysproporcje w podziale żywności. Kraje rozwinięte borykają się z nadprodukcją żywności, zaś kraje biedne z głodem . Gwałtowna ingerencja człowieka w środowisko powoduje jego znaczną i postępującą degradację i zachwianie równowagi biologicznej. Wyzwaniem staje się dostosowanie wzrostu gospodarczego do wydolności środowiska . Rozwój społeczno-gospodarczy powinien być zharmonizowany ze środowiskiem naturalnym. Istotnym uwarunkowaniem jest także rozwój konfliktów zbrojnych na świecie. W szczególności obejmują one region Bliskiego Wschodu. Prowadzą one do zniszczeń fizycznych, degradacji i dewastacji środowiska naturalnego, zmniejszenia populacji zwierzęcej. Ofiary wśród ludzi oraz stałe zagrożenie życia powodują, że społeczności by przetrwać podejmują różne działania kosztem środowiska . 1.3. Charakterystyka zagrożeń ekologicznych

Katalog zagrożeń ekologicznych jest szeroki. Dla przykładu, za S. Jarmoszko można wskazać następujące zagrożenia środowiskowe: niekontrolowana, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych (wycinka lasów, komercyjne odłowy dzikich zwierząt, wydobywanie kopalin), zanieczyszczenie wód, gleb i powierza w wyniki emocji miejsko-przemysłowych, katastrof chemicznych, naruszenie stosunków wodnych, nieplanowa urbanizacja dekonstruująca ekosystemy, nieprawidłowa gospodarka odpadami, stosowanie niebezpiecznych technologii przemysłowych, katastrofy naturalne i przemysłowe, modyfikacje genetyczne . Zagrożenia ekologiczne są w wielu wypadkach konsekwencją działalności człowieka, podejmowanej wobec środowiska naturalnego. Geneza tych zjawisk wiąże się z zachwianiem równowagi w przyrodzie, co stanowi następstwo rabunkowej eksploatacji zasobów środowiska, zanieczyszczaniem Ziemi przez substancje przemysłowe, degradacją ekosystemów w związki z zanieczyszczeniami odpadami toksycznymi . Zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego można podzielić na dwie grupy: wynikające z naturalnych procesów oraz będące rezultatem destrukcyjnej działalności człowieka. Do pierwszej grupy zalicza się takie zjawiska jak: powodzie, susze, pożary, huragany, trąby powietrze, trzęsienia ziemi, czy wybuchy wulkanów. Do zagrożeń wynikających z działalności człowieka zalicza się natomiast materialne zanieczyszczenia środowiska naturalnego wywołane przez: katastrofy jądrowe, chemiczne, awarie, długotrwałe emisje szkodliwych substancji. Są one rezultatem postępu technicznego i technologicznego, wzrostu liczby ludności, niewłaściwego korzystania z zasobów naturalnych. Należy także podkreślić, że zagrożenia te cechują się dużą złożonością, występują na znacznych obszarach, jak również są warunkowane różnymi czynnikami . Istotnym rodzajem zagrożeń są zagrożenia wynikające z globalnych zmian klimatu. Ogólne, globalne ocieplenie systemu klimatycznego jest wynikiem takich zmian klimatycznych jak wzrost średniej temperatury na Ziemi. Do wzrostu temperatury przyczyniają się ditlenek węgla, metan, tlenek diazotu, ozon, freony, halony pochodzące ze źródeł naturalnych i jako wynik procesów rozwoju przemysłu, rolnictwa, transportu. Ocieplenie klimatu zmiany w środowisku przyrodniczym . Kolejnym ważnym zagrożeniem jest rosnące zanieczyszczenie zasobów wodnych. Wpływ na zjawisko ma przede wszystkim postęp techniczny oraz rozwój gospodarki i rolnictwa na świecie. Irygacje rolnicze pochłaniają nawet 70–80% światowej konsumpcji wody słodkiej. Niewłaściwe nawadnianie gleb, a także nieracjonalne korzystanie z zasobów wodnych powoduje ich degradację. Efektem są zmiany właściwości biologicznych i fizykochemicznych oraz wprowadzenie do nich niekorzystnych substancji. W przypadku mórz i oceanów podstawowym zagrożeniem jest ich zanieczyszczenie ropą naftową oraz produktami ropopochodnymi. Szacuje się, że każdego roku do tego typu zasobów wodnych dostaje się ponad trzy miliony ton tych substancji . W przypadku wód powierzchniowych zagrożeniem jest dopływ zanieczyszczeń z obszarów rolniczych. Problem ten wynika z niewłaściwego sposobu użytkowania ziemi, nawożenia, stosowania środków ochrony roślin, udziału rolnictwa w eutrofizacji wód powierzchniowych i podziemnych, a także z zabiegów melioracyjnych . W szczególności zanieczyszczenia obejmują nawozy azotowe, które są niewłaściwie stosowane i użytkowane. Związki azotu wprowadzane są do wód w postaci ścieków, jak również ze spływami obszarowymi. Związki azotowe stanowią zagrożenie, gdyż stymulują rozwój glonów, obniżają poziom tlenu, a także są toksyczne dla organizmów wodnych. Związki te ograniczają również możliwość wtórnego wykorzystania wody . Rozwój cywilizacyjny powoduje powstawanie nowych rodzajów zanieczyszczeń wód. Jednym z poważnych zagrożeń jest zanieczyszczenie substancjami farmakologicznymi. Do systemów kanalizacyjnych przedostają się substancje pochodzące z przemysłu farmaceutycznego, szpitali, zakładów weterynaryjnych, czy gospodarstw domowych. Substancje lecznicze nie są usuwane w istniejących oczyszczalniach ścieków i przedostają się do wód podziemnych i powierzchniowych. Stanowi to zagrożenie dla równowagi ekosystemów wodnych. W Polsce obecność środków farmakologicznych stwierdzono m.in. w Wiśle, Odrze, czy Warcie . Kolejne zagrożenie, na które warto zwrócić uwagę to zanieczyszczenie powietrza. Definicja zjawiska przedstawia się następująco: ,,wszystkie substancje, które występują poza zwykłym składem powietrza, a także normalne składniki powietrza, jeżeli ich zawartość przekracza średnie wartości przyjmowane dla czystego powietrza” . Zanieczyszczenie powietrza może być naturalne z erupcji wulkanów, rozkładu substancji organicznych, bądź sztuczne. Do drugiej grupy zalicza się pyły, tlenki węgla, tlenki siarki, tlenki azotu, gazy pochodzące z działalności człowieka. Źródłem emisji jest głównie przemysł, w tym hutnictwo, przemysł budowlany oraz transport. Zanieczyszczenia powietrza powodują następujące konsekwencje: efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, Zmiany klimatyczne, zmniejszanie warstwy ozonu, zachwianie równowagi ekologicznej między tlenem i dwutlenkiem węgla, zanieczyszczanie gleby i wód, zachwianie równowagi biologicznej ekosystemów, topnienie lodowców . Negatywny wpływ na środowisko ma także naruszenie stosunków wodnych. Może ono być spowodowane czynnikami naturalnymi (są to zmiany powolne, rozciągnięte w czasie), lub działalnością człowieka (zmiany gwałtowne). Naruszenie stosunków wodnych wiąże się z działaniem wpływającym na ukształtowany w terenie system zasobów wodnych. Odbywa się to m.in. poprzez podnoszenie terenu, co powoduje zalanie gruntów sąsiadujących. Efektem tego typu działań są zalane powierzchnie, zniszczenie budynków mieszkalnych, mostów, dróg, uszkodzenia w liniach wodno-kanalizacyjnych lub w trakcjach komunikacyjnych . Kolejnym istotnym zagrożeniem ekologicznym jest niewłaściwa gospodarka odpadami. Odpady i ich niewłaściwe gospodarowanie powodują zanieczyszczenie środowiska, wód powierzchniowych i głębinowych. Dzikie składowiska powodują liczne sytuacje epidemiologiczne . Zagrożeniem są także liczne pożary toksycznych odpadów. Problemem są także dzikie wysypiska w lasach, czy też wyrzucanie odpadów do środowiska wodnego, co występuje głównie w turystycznych kąpieliskach i w pobliżu portów żeglarskich, Nielegalne składowiska odpadów w lesie powodują zagrożenie epidemiologiczne, gdyż są one rozgrzebywane przez zwierzęta, co prowadzi do rozprzestrzeniania się chorób. W przypadku akwenów wodnych, dochodzi do zatruć ryb oraz zaniku unikatowej roślinności wodnej. Negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze ma wylesianie (deforestacja), tj. nadmierna wycinka lasów na skutek działalności człowieka. Zjawisko te jest także wynikiem działania szkodników, na które nie są odporne monokultury leśne. Wycinka odbywa się w sposób legalny oraz nielegalny. Deforestacja jest także wynikiem wypalania oraz zalewania dużych połaci leśnych. Osłabienie lasów jest także wynikiem fragmentaryzacji lasów w związku z budową dróg, czy poszerzaniem infrastruktury miejskiej. Lasy są wycinane w celu pozyskiwania drewna, czy złóż znajdujących się pod ziemią . Konsekwencje powyższych zjawisk są poważne. Wpływają na niszczenie różnorodności biologicznej oraz genetycznej roślin i zwierząt, zanieczyszczenie środowiska, pustynnienie, produkcję gazów cieplarnianych, zmiany klimatyczne, degradację gleby, wody i powietrza. Jako zostało wskazane na początku podrozdziału, ważną grupą zagrożeń ekologicznych są zagrożenia naturalne. Ich wyróżnikiem jest sezonowość oraz zależność od czynników naturalnych i meteorologicznych. Ich uwarunkowaniem są także anomalie pogodowe . Jednym z najczęściej występujących w Polsce zagrożeń są powodzie. W polskim porządku prawnym powódź oznacza: ,,wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenia dla ludności lub mienia” . Są one najczęściej wynikiem ulewnych deszczy powodujących podniesienie się poziomu wód w rzekach. Mają one gwałtowny przebieg i wiążą się z licznymi stratami. Najczęściej na skutek przybierania wody w rzekach i zbiornikach wodnych dochodzi do przerwania obwałowań i zalania okolicznych terenów . Do skutków powodzi zalicza się: zagrożenie życia ludzi, zniszczenie domów, infrastruktury drogowej, skażenie wód substancjami szkodliwymi. W szczególności poważne zagrożenie powodują tzw. powodzie błyskawiczne, w czasie których poziom rzek zwiększa się o kilka metrów w ciągu kilku minut . Podział powodzi, ze względu na ich źródło przedstawia się następująco : opadowe – są wywołane silnymi opadami o dużym natężeniu, roztopowe – są spowodowane gwałtownym topnieniem śniegu, sztormowe – ich przyczyną są silne wiatry, sztormy, zatorowe (zatorowo – lodowe, zatorowo – śryżowe), powodzie wywołane awariami budowli przeciwpowodziowych. Kolejnym zagrożeniem są pożary, polegające na rozprzestrzenianiu się niekontrolowanego ognia, który rozwija się żywiołowo. Pożar to samorzutne niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia o dynamicznym charakterze. Przyczynami zjawiska mogą być: wypalanie pól, nieostrożność, umyślne podpalenie, wyładowania atmosferyczne, nieostrożne posługiwanie się substancjami łatwopalnymi, wady i niesprawność instalacji energetycznych.

1.4. Organy odpowiedzialne za zwalczanie zagrożeń

Na wstępie należy podkreślić, że na mocy art. 74 ust.1 Konstytucji władze publiczne zostały zobowiązane do prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne . Ich konstytucyjnym obowiązkiem jest ochrona środowiska i wspieranie działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. W związku z powyższym należy uznać, że zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego leży w gestii władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej . Kolejne organy odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego i zwalczanie zagrożeń wskazuje Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska . Są nimi: wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, wojewoda sejmik województwa, marszałek województwa, minister właściwy do spraw klimatu Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, regionalny dyrektor ochrony środowiska . Wójt, burmistrz lub prezydent miasta stanowią organy wykonawcze gminy, Do ich kompetencji należy realizacja spraw publicznych o znaczeniu lokalnych. Zadania własne obejmują m.in. sprawy ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, zieleni gminnej i zadrzewień, ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego . Zasady i tryb wykonywania zadań własnych przez gminy w kwestii ochrony środowiska normują odrębne akty prawne, w tym wcześniej wspomniana Ustawa o ochronie środowiska, a także ustawa Prawo wodne , ustawa o odpadach . Warto także podkreślić, że wójt (prezydent, burmistrz) jest organem decyzyjnych w zarządzaniu kryzysowym, realizowanym w przypadku pojawienia się zagrożenia, w tym ekologicznego. Odpowiada on za koordynację przedsięwzięć zarządzania kryzysowego na terenie gminy, a także realizację przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gmin. Do zadań wójta należy kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy, a także realizacja zaleceń do gminnego planu zarządzania kryzysowego, opracowywanie gminnego planu zarządzania kryzysowego . Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej wskazuje, że starosta jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo na terenie powiatu, co obejmuje kwestie: ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, zarządzania kryzysowego, ochrony przeciwpożarowej, a także przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu . Starosta, jako organ wykonawczy powiatu jest organem właściwym m.in. w następujących kwestiach: wydawania decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu, przyjmowania wyników pomiarów wielkości emisji i pomiarów ilości pobieranej wody, wydawania decyzji nakładającej na przedsiębiorcę obowiązek prowadzenia pomiarów wielkości emisji wody w określonych przypadkach, przyjmowania od przedsiębiorców zgłoszeń instalacji, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko, ustalanie wymagań w zakresie ochrony środowiska dotyczących eksploatacji instalacji, (w drodze decyzji), nakładanie na zarządców dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk lub portów obowiązku prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku, nakładanie obowiązku: ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenie, lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego, jeśli podmiot negatywnie oddziałuje na środowisko . W zakresie zarządzania kryzysowego, w sytuacji pojawienia się zagrożenia ekologicznego, starostwa odpowiada za kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie powiatu, organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu zarządzania kryzysowego, a także realizację zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej . Wojewoda jest organem kompetentnym w zakresie planowania, reagowania, usuwania skutków zagrożeń na terenie województwa. Zapewnia współpracę organów administracji rządowej i samorządowej w zakresie zapobiegania zagrożeniom na terenie województwa. Jego zadaniem jest także ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego . Kolejny organ – sejmik województwa, odpowiada za takie zadania jak: uchwalanie programów ochrony powietrza, uchwalanie planu działań krótkoterminowych, mających na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu w danej strefie, określanie, paliw dopuszczonych do stosowania, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki, uchwalanie programu ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, tworzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, tworzenie strefy przemysłowej, powoływanie i odwoływanie członków rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej . Naczelnym organem odpowiedzialnym za zwalczanie zagrożeń ekologicznych jest minister właściwy do spraw klimatu. Szczegóły zadań określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Klimatu i Środowiska . Odpowiada on za działy administracji rządowej takie jak energia, gospodarka wodna, klimat oraz środowisko. Zakres działań w ramach powyższych działów określa ustawa o działach administracji rządowej .Na mocy ustawy, zadaniem ministra jest udział w kształtowaniu polityki klimatycznej, w tym także w ramach Unii Europejskiej, wdrażanie polityki klimatycznej UE, głównie w zakresie zarządzania środkami finansowymi, aukcjami uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Zadaniem jest ochrona środowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jej zasobów, a także zapewnienie ekologicznych warunków życia, w tym ochrona powietrza, powierzchni ziemi . Odpowiada także za kontrolę przestrzegania wymagań ochrony środowiska, wspieranie ekologicznych innowacji i technologii. W zakresie kompetencji ministra jest także gospodarka odpadami. W odniesieniu do działu energia, minister odpowiada za sprawy polityki energetycznej państwa, rynek energii i surowców energetycznych, bezpieczeństwo energetyczne państwa, infrastrukturę energetyczną, a także inicjowanie współpracy międzynarodowej w zakresie energii. Dział środowisko obejmuje sprawy ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobów. W szczególności obejmuje to kwestie ochrony przyrody, bioróżnorodności, ochrony gatunków roślin i zwierząt, gospodarki zasobami naturalnymi, ochronę lasów . W ramach działu gospodarka wodna minister odpowiada za kształtowanie, ochronę i racjonalne wykorzystywanie zasobów wodnych, utrzymanie śródlądowych wód powierzchniowych stanowiących własność Skarbu Państwa wraz z infrastrukturą techniczną, utrzymanie śródlądowych dróg wodnych. Odpowiada za stan ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowę, modernizację oraz utrzymanie urządzeń wodnych zabezpieczających przed powodzią oraz koordynację przedsięwzięć służących osłonie i ochronie przeciwpowodziowej kraju. Do zakresu odpowiedzialności ministra należy także funkcjonowanie państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej . Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska to centralny organ administracji rządowej, podlegającym ministrowi właściwemu do spraw klimatu. Realizuje on swoje ustawowe obowiązki przy pomocy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, stanowiącą państwową jednostką budżetową. Generalnego Dyrektora powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów . Zadania tego organy określa art. 127 Ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko . Zadania te to m.in. : współudział w realizacji polityki ochrony środowiska w obszarze ochrony przyrody, udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, kontrola odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód, współpraca z właściwymi organami ochrony środowiska innych państw i organizacjami międzynarodowymi oraz Komisją Europejską oraz Głównym Konserwatorem Przyrody i Państwową Radą Ochrony Przyrody w sprawach ochrony przyrody, jak również samorządem. Regionalny dyrektor ochrony środowiska jest organem administracji rządowej niezespolonej, który jest właściwy do realizacji zadań na obszarze województwa. Podlega on Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska, zaś swoje zadania wykonuje przy pomocy regionalnej dyrekcji ochrony środowiska, będącą państwową jednostką budżetową. Zadania te realizuje również przy współpracy z dyrektorami parków krajobrazowych. Do zadań tego organu należy : udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, ocena oddziaływania przedsięwzięć na środowisko tworzenie i likwidowanie form ochrony przyrody, ochrona i zarządzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody, współpraca z organami jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody, a także z organizacjami ekologicznymi; wydawanie decyzji oraz zlecanie ekspertyz z zakresu gospodarki odpadami. W zakresie bezpieczeństwa i zarządzania zasobami wodnymi podstawowym organem odpowiedzialnym za zwalczanie zagrożeń jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Jest to centralny organ administracji rządowej właściwy w sprawach gospodarowania wodami. Zadania w tym zakresie wykonuje także dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Do organów ochrony środowiska należą także organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Celem ich działalności jest kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska, a także ocena stanu środowiska. Odpowiadają również za kontrolę przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska . Podsumowując, zagrożenia ekologiczne stanowią zjawiska negatywnie oddziałujące na środowisko przyrodnicze, jak również na życie i zdrowie człowieka. Są one uwarunkowane zachodzącymi zmianami klimatycznymi, a także szeroko pojętym postępem cywilizacyjnym i przemianami gospodarczymi. Do podstawowych zagrożeń należy zaliczyć zanieczyszczenia powietrza, gleb i wód, nieodpowiednią gospodarkę odpadami, jak również powodzie i pożary. W celu zwalczania tego typu zagrożeń w Polsce funkcjonuje szereg organów: są organy rządowe i samorządowe oraz wyspecjalizowane instytucje. Rozdział II Zagrożenia ekologiczne w województwie pomorskim 2.1. Charakterystyka województwa Województwo pomorskie jest jednym z 16 województw Polski powstałych w 1999 r. Znajduje się w północnej części kraju, nad Morzem Bałtyckim, u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej. W 2019 roku województwo zamieszkiwało 2343 928 osób. Liczba ludności na przestrzeni lat rośnie. W 2010 roku wyniosła 2 172 343. Ludność miejska wynosi 53,5%, co stanowi spadek w stosunku do roku 2010, gdy wskaźnik ten wynosił 68,4% . W 2020 roku liczba urodzeń po raz pierwszy od początku XX wieku była niższa niż liczba zgonów, co spowodowało ubytek naturalny ludności. Jednakże, przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 ludności był najwyższy w kraju. Tendencja ta utrzymuje się od kilku lat. W 2020 roku saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych ludności na pobyt stały było dodatnie. Linia brzegowa Morza Bałtyckiego w województwie, stanowi 60% linii brzegu morskiego Polski. Główne jednostki geograficzne w regionie pomorskim to: Pobrzeże Południowobałtyckie, w tym Pobrzeże Gdańskie z Żuławami Wiślanymi, Pobrzeże Koszalińskie, oraz Pojezierze Pomorskie . Województwo cechuje się dużym zróżnicowaniem przyrodniczym i krajobrazowym, co jest wynikiem procesów lodowcowych i zjawisk polodowcowych. Województwo cechuje bogata sieć hydrograficzna i duże zasoby wodne powierzchniowe oraz podziemne. Oś hydrograficzną stanowi Wisła, z którą sąsiaduje system polderowy Żuław Wiślanych ze znaczną powierzchnią odwadnianych mechanicznie obszarów depresyjnych. Żuławy to teren znajdujący się w depresji, co powoduje, że musi być sztucznie odwadniany. Jedną z cech wyróżniających województwo są liczne jeziora tworzące skupiska o największej jeziorności w Polsce. Ich łączna liczba przekracza 18 tysięcy, w tym 10 dużych jezior o powierzchni ponad 500 ha. Największe z nich to: Łebsko, Gardno, Żarnowieckie i Charzykowskie .

2.2. Uwarunkowania bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa

Jednym z istotnych uwarunkowań bezpieczeństwa ekologicznego jest klimat, warunkujący powstawanie różnych zjawisk pogodowych, w tym zagrożeń. Region pomorski odznacza się odmiennością warunków klimatycznych nie tylko w stosunku do kraju, ale także obrębie samego województwa. Bliskość morza ma wpływ na powstanie klimatu przejściowego pomiędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Można wyodrębnić tu dwie krainy klimatyczne: bałtycką o cechach oceanicznych i pojezierną o cechach kontynentalnych. Typowym zjawiskiem dla regionu jest przesunięcie pór roku w stosunku do Polski środkowej i skrócenie okresu wegetacji. Wiosna i lato są opóźnione i krótsze, zaś okresy przedzimowy, zimy i przedwiośnia są natomiast znacznie dłuższe i łagodne. Na wybrzeżu panuje łagodny klimat morski . Nadmorskie położenie i uwarunkowania fizjograficzne powodują, że północno-wschodnia część województwa narażona jest na niebezpieczeństwo powodzi. Istotnym uwarunkowaniem jest spadek poziomu naturalnej retencji wodnej w wielu obszarach województwa, co stanowi głównie rosnący problem w miastach, gdzie działają niewydolne systemy zagospodarowania i odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Wyzwaniem jest odpowiednie gospodarowanie tymi wodami, co nabiera szczególnego znaczenia w przypadku zagrożenia nawalnymi deszczami. Rozwój gospodarczy regionu, w tym dynamiczny proces zagospodarowania przestrzeni, powodują stałe zmniejszanie się terenów zieleni, jak również zagęszczenie już zurbanizowanych obszarów. Wpływa to zarówno na jakość powietrza, jak również efektywność zagospodarowania wód opadowych i roztopowych . Na terenie województwa pomorskiego brakuje zintegrowanego systemu zarządzania środowiskiem, w tym monitoringu zmian środowiskowych, pogodowych i klimatycznych . Warto podkreślić, że prawie 1/3 powierzchni województwa to obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Dodatkowo położenie nadmorskie, wielość jezior i terenów rekreacyjnych powodują, że nie są one odpowiednio przygotowane do wykorzystania. Sprzyja to dewastacji przyrody, głównie w warunkach turystyki masowej Sytuacja krajobrazowa w wielu miejscach jest oceniana jako bardzo zła. Stwarza to nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej, a także polityki zmniejszającej skutki antropopresji . Jednym z głównych uwarunkowań bezpieczeństwa ekologicznego województwa pomorskiego w kontekście globalnym są zmiany klimatyczne, które stanowią jedno z największych zagrożeń środowiskowych, powodujące nasilenie zdarzeń ekstremalnych takich jak susze, fale upałów, ulewne deszcze, huraganowe wiatry, intensywne burze oraz powodzie. Efektem tych zmian, również w odniesieniu do województwa pomorskiego jest ubożenie zasobów naturalnych, zmiany w bioróżnorodności oraz zmniejszanie dostępu do wody pitnej. Globalne ocieplenie klimatu powoduje podnoszenie się poziomu wody w morzach, w tym Morzu Bałtyckim, co jest efektem wzrostu objętości wody na skutek topnienia lodowców oraz wzrostu temperatury. Od dwóch stuleci obserwowalna jest także ogólna degradacja środowiska przyrodniczego, przez zanieczyszczenie gleby, atmosfery i wód, co powoduje ubożenie gatunków oraz zmniejszenie aktywności biologicznej ekosystemów .

2.3. Typy i częstotliwość występujących zagrożeń

Największe zagrożenie powodziowe występuje w dolinie Wisły, na Żuławach, jak również w bezpośredniej strefie nadmorskiej. Zagrożenie wiąże się z możliwością powstania wezbrań sztormowych, jak również przybierania wody w korytach rzek. Jest to także uwarunkowane intensywnymi lub długotrwałymi opadami deszczu. Zagrożenie powodziowe od strony morza oraz rzek rośnie również ze względu na sposób zagospodarowania terenów przybrzeżnych . Obszary najbardziej zagrożone powodzią prezentuje rysunek 1. Rysunek 1. Zagrożenie powodzią w woj. pomorskim Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030, Załącznik do uchwały nr 376/XXXI/21 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2021 roku, s. 15. Na obszarze województwa pomorskiego mogą pojawić się wszystkie rodzaje powodzi tj. opadowe, roztopowe, zatorowe i sztormowe oraz wewnątrzpolderowe). Wpływ na zwiększenie zagrożenia ma występowanie terenów depresyjnych i przydepresyjnych, gdzie nie ma możliwości grawitacyjnego odpływu wód i istnieje konieczność odpompowywania wody . Powódź opadowa występuje w porze letniej, głównie na Wiśle górnej oraz środkowej. Powodzie tego typu występują także na mniejszych rzekach i w miastach o mało wydolnej kanalizacji burzowej. Powódź roztopowa następuje w porze wiosennej w wyniki zwiększenia się wód wezbraniowych dolnej Wisły. Największe ryzyko powodzi zatorowej dotyczy ujściowego odcinka Wisły, gdzie dodatkowe zagrożenie stwarzają spływ kry lodowej z górnych odcinków. Zatory na rzekach występują w okresie jesienno - zimowym oraz podczas wiosennego spływu lodów. Charakter ujściowego odcinka rzeki sprzyja powstawaniu dużych ilości śryżu, co powoduje spiętrzenie wód do stanów alarmowych. Powodzie sztormowe stanowią zagrożenie na Żuławach Wielkich. Najczęściej występującym zagrożeniem na terenie Żuław jest powódź sztormowa. Silny wiatr dolądowy znad morza spycha masy wody do brzegowi, czego efektem jest spiętrzenie sztormowe, tym groźniejsze. Wzrost poziomów morza w czasie spiętrzenia sztormowego jest najczęściej bardzo gwałtowny, w ciągu 1 - 2 godzin dochodzi do prawie 200 cm . Największe zagrożenie powodziowe w województwie stanowi rzeka Wisła. W szczególności dotyczy Dolnej Wisły (poniżej zbiornika we Włocławku), co jest zdeterminowane spływem wód ze środkowego dorzecza Wisły, zrzutem lodów ze zbiornika we Włocławku oraz warunkami lokalnymi, tj. wiatrami sztormowymi . Ocena ryzyka powodzi na Żuławach Wiślanych jest duża, powodująca duże skutki. Wysokie prawdopodobieństwo dotyczy jednak terenu całego województwa. Kolejnym zagrożeniem występującym na terenie województwa pomorskiego są silne wiatry, które są związane z przemieszczaniem się głębokich niżów znad Atlantyku i formującym się dużym gradientem ciśnienia. W zakresie ich częstotliwości należy wskazać, że występują najczęściej wiosną i późną jesienią. Nad obszarem województwa coraz częściej obserwowane są duże przyśpieszenia powietrza, co powoduje, że ich siła porównywalna jest z huraganami typowymi dla strefy podzwrotnikowej. Jest to wynikiem zachodzących zmian klimatycznych. W województwie w ostatnich latach zaobserwowano występowanie trąb powietrznych. Najczęstszymi skutkami tego typu zagrożenia jest zerwanie linii wysokiego napięcia, kolejowej sieci trakcyjnej i powstanie przerw w dostawach energii elektrycznej, powstanie wiatrołomów na drogach, wpychanie wody morskiej do ujść rzek, czy też powstanie zatorów z powalonych drzew w korytach rzek . Ryzyko wystąpienia silnych wiatrów na obszarze województwa pomorskiego jest oceniane jako duże, natomiast trąb powietrznych średnie. Na terenie województwa pomorskiego często występującym zagrożeniem jest nawalny deszcz. Występuje on na terenie całego województwa. Deszczowi często towarzyszą burze i silne wiatry. Skutki tego zagrożenia to m.in. powodzie, podtopienia terenu, w tym piwnic, łąk i upraw, uszkodzenia infrastruktury energetyczne . Ryzyko wystąpienia nawalnego deszczu na obszarze województwa jest duże, szczególnie w okresie letnim i jesiennym. Na terenie województwa występują także pożary. Zagrożenie te obejmuje lasy, zakłady pracy, obiekty publiczne, uprawy, obiekty budowlane, porty morskie oraz środki komunikacji. Zagrożenie pożarowe jest największe w okresie susz i upałów. Dodatkowo, zagrożenie rośnie, kiedy panują niskie temperatury i zwiększa się zapotrzebowanie na ciepło, które jest w niektórych przypadkach wytwarzane niezgodnie z zasadami ochrony przeciwpożarowej . W 2020 PSP na terenie województwa pomorskiego interweniowała w przypadku 32097 zdarzeń, w tym 6496 pożarów, 23722 miejscowych zagrożeń i 1879 alarmów fałszywych . Kolejnym zagrożeniem jest emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych. W 2019 r. emisja pyłowych zanieczyszczeń powietrza zmniejszyła się, w tym w porównaniu do 2010 roku uległa trzykrotnemu zmniejszeniu Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest od wielu lat przemysł. Jednakże zwiększeniu uległa emisja zanieczyszczeń gazowych. Szczegóły przedstawia tabela 3. Tabela 3. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza Wyszczególnienie 2010 2015 2018 2019 Tys. ton rocznie W odsetkach (Polska=100) Emisja zanieczyszczeń gazowych Ogółem 6523,9 6618,4 6712,7 6633,1 3,3 Metan - 0,1 0,1 0,1 0,0 Dwutlenek siarki 18,1 13,0 5,3 5,3 2,9 Tlenek węgla 5,9 5,4 5,0 4,6 1,6 Tlenek azotu 9,7 8,3 5,2 5,0 2,6 Emisja zanieczyszczeń pyłowych Ogółem 3,4 2,3 1,0 0,9 3,1 Ze spalania paliw 2,4 1,4 0,7 0,6 4,1 Niezorganizowana 0,1 0,0 0,0 0,0 2,3 Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa pomorskiego 2021, Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk 2021, s. 35. Jak wynika z zaprezentowanych danych emisja zanieczyszczeń gazowych zwiększyła się o 2%. Największa emisja wystąpiła w 2018 roku. Jednakże w skali kraju, emisja ta jest niska i wynosi 3,3%. W szczególności największe zagrożenie stanowi dwutlenek siarki i tlenek azotu. Na Pomorzu występuje więc relatywnie czyste powietrze, a problem smogu dotyka głównie Trójmiasto, jednak w zdecydowanie mniejszym stopniu niż inne duże ośrodki w Polsce . Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w województwie pomorskim jest emisja antropogeniczna, pochodząca z zakładów przemysłowych, głównie z procesów spalania paliw w celach energetycznych oraz procesów technologicznych . Ważnym problemem pozostaje zwiększająca się ilość odpadów komunalnych. W ciągu ostatnich lat w województwie pomorskim odnotowano wzrost odpadów komunalnych, jak również spadek odpadów przemysłowych. W porównaniu z 2010 r. selektywna zbiórka odpadów zwiększyła się ponad sześciokrotnie. Zmniejszeniu uległa liczba składowisk odpadów. Zagrożeniem jest zwiększająca się liczba dzikich wysypisk o dużej masie odpadów komunalnych . W 2019 r. wytworzono 1024,3 tys. t odpadów przemysłowych. Jest to o 51,4% mniej niż rok wcześniej i o 43,8% mniej niż w 2010 r.), co stanowiło 0,9% odpadów przemysłowych wytworzonych w Polsce. 20,8% spośród tych odpadów zostało poddane odzyskowi, 5,2% unieszkodliwieniu, zaś 65,9% przekazano innym odbiorcom. Ilość masy składowanej odpadów przemysłowych wyniosła 3996,2 tys. ton tj. o 0,8% więcej niż w 2018 r. Odpady komunalne zebrane w ciągu roku na 1 mieszkańca przedstawia rysunek 2. Rysunek 2.Odpady komunalne zebrane w ciągu roku na 1 mieszkańca Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa pomorskiego 2021, Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk 2021, s. 44. Jak wynika z powyższych informacji od 2012 roku liczna odpadów komunalnych zbieranych w województwie w przeliczeniu na jednego mieszkańca stale rośnie. W 2010 roku zebrano 45954,1 ton odpadów, zaś w 2019 262202,2 ton. Największą ilość z powyższych stanowi szkło, którego w 2019 roku zebrano 23600,5 ton . Kolejnym zagrożeniem jest zanieczyszczenie wód. Na jakość wód wpływa ogólny pobór wody. Według danych Urzędu Statystycznego w Gdańsku pobór wód w województwie pomorskim na potrzeby gospodarki i ludności wynosił w 2018 roku 224,6 hm³, w tym 39,9% pobranej wody wykorzystane zostało przez produkcję3,3% przez rolnictwo oraz 56,8% na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej. Problemem są zanieczyszczenia pochodzące z terenów rolniczych. W czasie pory deszczowej wymywane są związki azotu i fosforu oraz zanieczyszczenia pochodzące z hodowli zwierząt. Problem ten dotyka dużego obszaru i jest trudny do oszacowania. Jako skutek wskazuje się zwiększoną eutrofizację wód powierzchniowych. Według danych WIOŚ w 2018 roku 23% wód powierzchniowych przekraczało wartości dopuszczalne we wskaźnikach biogennych . Stan rzek na terenie województwa, pod względem chemicznym w 55% jest poniżej stanu dobrego, 14% w dobrym, zaś 31% nie badano. Zły stan wód dotyczy aż 73% rzek. Odnosi się on m.in. do Gościniny, Gęsi, Małej Słupiny, Małej Wierzycy, Wierzycy, Piesienicy . W odniesieniu do jezior najgorszą jakością biologiczną cechują się wody jezior Godziszewskiego i Zduńskiego. Stan umiarkowany i słaby był charakterystyczny dla 55% zbiorników spośród 45 badanych w 2018 roku jezior. Dobrą kondycją biologiczną wyróżniało się aż 7 jezior. Pod względem chemicznym, przekroczenia odnotowano w 48% przypadków badanych jezior. Dotyczyło to przekroczeń wskaźników: difenyloetery bromowane, fluoranten, rtęć i jego związki, heptachlor.

2.4.Działania organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń

Jednym z podstawowych organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń ekologicznych jest wojewoda pomorski. Odpowiada on za stała analizę i ocenę wszystkich zagrożeń występujących na terenie województwa, uzgadnianie planów zarządzania ryzykiem powodziowym, powszechną edukację w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom, czy też uzgadnianie planów ochrony obiektów infrastruktury krytycznej . Podejmuje on także działania związane z określaniem dla podległych organów i służb rozwiązań organizacyjnych i technicznych na wypadek zdarzenia radiacyjnego. W odniesieniu do zagrożenia suszą, wojewoda organizuje, prowadzi i koordynuje przygotowania szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzani kryzysowego z uwzględnieniem problematyki wystąpienia suszy/upałów. Jest również odpowiedzialny za przygotowanie systemów komunikowania, informowania i ostrzegania ludności na obszarze województwa o powstałym zagrożeniu suszą i sposobach reakcji/minimalizacji skutków. Sprawuje także nadzór nad funkcjonowaniem centrum powiadamiania ratunkowego oraz systemu powiadamiania ratunkowego. Do działań wojewody zalicza się także zapewnienie współdziałania wszystkich organów administracji publicznej działających na terenie województwa i kierowanie ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniom środowiska. Istotnym aspektem jego działalności jest aktualizowanie Wojewódzkiego Planu Zarządzania Kryzysowego oraz utrzymywanie stałego współdziałania z operatorami obiektów infrastruktury krytycznej w zakresie zapobiegania zagrożeniom. Kolejnym organem jest Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, który sprawuje nadzór nad zapewnieniem ochrony przed powodzią od strony wód morskich, w tym poprzez budowę, rozbudowę i utrzymanie budowli hydrotechnicznych oraz umocnień brzegowych w pasie technicznym. Powyższe stanowi podstawę ochrony technicznej przed powodziami . Organizuje także treningi i ćwiczenia doskonalące usuwanie skutków katastrofy w portach morskich. Istotnym aspektem jest przygotowanie zasad współdziałania z innymi podmiotami: IMGW, MOSG, KW PSP, WIOŚ. Prowadzi także działania związane ze stałym analizowaniem i ocenę sytuacji, jak również przygotowanie sił do działania w przypadku wystąpienia zagrożenia. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku prowadzi takie działania jak: planowanie, nadzorowanie i realizowanie zadań związanych z utrzymywaniem wód lub urządzeń wodnych na terenie województwa oraz inwestycje w gospodarce wodnej. Odpowiada za zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, a także racjonalne sterowanie przepływami wód. Opracowuje także plany przeciwdziałania skutkom suszy, jak również opracowanie programów i planów gospodarowania zasobami wodnymi i ochrony wód w dorzeczu . W 2017 roku Sejmik Województwa Pomorskiego uchwalił aktualizację Programu ochrony powietrza dla strefy pomorskiej i aglomeracji trójmiejskiej. W dokumencie określono główne działania i cele, które są aktualnie realizowane. Do ich realizacji zostali zobowiązani burmistrzowie, wójtowie, starostowie oraz wojewoda. W związku z powyższym na rzecz zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza wdrażane są następujące działania : inwentaryzacja indywidualnych źródeł ogrzewania w gminach, likwidacja urządzeń na paliwa stałe lub wymiana urządzeń zasilanych paliwami stałymi spełniającymi odpowiednie wymagania, wprowadzanie zachęt finansowych do zmiany ogrzewania z niskosprawnych kotłów, pieców i palenisk na źródła niskoemisyjne rozbudowa i modernizacja sieci gazowej, a także sieci ciepłowniczych, modernizacja obiektów energetycznego spalania paliw oraz instalacji spalania w procesach technologicznych, poprawa stanu dróg w sposób ograniczający wtórną emisję zanieczyszczeń, czyszczenie powierzchni ulic metodą mokrą w okresie wiosennym i jesiennym, uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapisów na rzecz ograniczenia emisji pyłu, wprowadzenie obowiązku przyłączania budynków do sieci ciepłowniczej, zachowanie układu zabudowy w miastach zapewniającej przewietrzenia, utrzymanie zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych cechujących się dużym natężeniem ruchu, rozbudowa i kształtowania sieci ulic obwodowych powodujących eliminację lub ograniczenie ruchu tranzytowego, prowadzenie działań edukacyjnych i promocyjnych wśród mieszkańców województwa, wdrażanie odpowiedniej polityki parkingowej, w celu ograniczenia ruchu samochodowego, kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów. W przypadku zagrożenia pożarowego, jak również powodziowego ważne działania w każdej fazie zarządzania kryzysowego odpowiada Pomorski Komendant Wojewódzki PSP w Gdańsku. Jego zadania to m.in. analizowanie zagrożeń, kontrolowanie uzgadniania projektów budowlanych w zakresie ochrony przeciwpożarowej, kontrolowanie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych. Prowadzi także nadzór nad działalnością rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Ważnym aspektem działań jest wspieranie działań jednostek OSP w zakresie zapobiegania pożarom . Ważnym organem zapewniającym bezpieczeństwo ekologiczne jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. W latach 2017-2020, na terenie województwa pomorskiego zrealizowano szereg przedsięwzięć przy udziale środków z funduszu. Efektami działań są : modernizacja i zwiększenie przepustowości oczyszczalni ścieków (aktualna przepustowość to 1 344,5 m3/dobę), unieszkodliwienie ok. 6 225,57 Mg odpadów zawierających azbest, ograniczenie emisji CO² – 71,83 tys. Mg/rok, rozwój instalacji odnawialnych źródeł energii, w tym instalacja kolektorów słonecznych o łącznej powierzchni 575,52 m², instalacja pomp ciepła o łącznej mocy 1 694,5 kW, a także instalacje wykorzystujące biomasę o łącznej mocy 14 917,7 kw. Istotne działania podejmują także inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku. Prowadzą oni głównie działalność kontrolną, związaną z przestrzeganiem prawidłowych zasad korzystania ze środowiska. Obejmuje to zarówno przestrzeganie przepisów prawa, jak i warunków decyzji odnoszących się do korzystania ze środowiska. W okresie 2016-2018 inspektorzy z powyższej jednostki przeprowadzili 519 kontroli planowych, jak i pozaplanowych, w tym interwencyjnych, W szczególności kontrolami objęto prawidłowość gospodarowania odpadami. Efekty ich działań w tym zakresie są następujące : 254 pouczenia, 121 mandatów karnych 199 zarządzeń pokontrolnych, zobowiązujących do przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska, 121 wystąpień pokontrolnych, w tym 84 skierowano do administracji samorządowej, 18 do administracji rządowej, 259 decyzji administracyjnych, w tym 4 to wstrzymanie prowadzonej działalności. Podsumowując, na terenie województwa pomorskiego występuje szereg zagrożeń. Są to głównie powodzie, susze, nawalne deszcze, jak również zanieczyszczenie wód. Problemy te będą się pogłębiać ze względu na takie uwarunkowania jak zmiany klimatu oraz urbanizacja regionu. Organy odpowiedzialne za zwalczanie zagrożeń prowadzą szereg działań w tym zakresie, w tym finansują działania wspierające rozwój OZE, prowadzą kontrolę. Ważne miejsce zajmuje wojewoda, który jest organem wiodącym w przypadku organizacji zarządzania kryzysowego. Szerzej możliwości zwiększenia efektywności działań zostaną omówione w kolejnym rozdziale. Rozdział III Zwalczanie zagrożeń ekologicznych w województwie pomorskim 3.1. Poziom bezpieczeństwa ekologicznego i jego zagrożenia – badania ankietowe W celu oceny poziomu bezpieczeństwa ekologicznego i jego zagrożeń na terenie województwa pomorskiego przeprowadzono badania ankietowe. W badaniu wzięło udział 25 osób. Na wstępie warto przedstawić dane z metryczki, charakteryzujące badaną populację. W badaniu wzięło udział 9 kobiet (36%) oraz 16 mężczyzn (64%). Ich wiek przedstawia wykres 1. Wykres 1. Wiek badanych Źródło: Badania własne 56% badanych (14 osób) to osoby w wieku 36-45 lat. Stanowiły one największą część badanej populacji. 24% to osoby w wieku 46-55, zaś 20% - w wieku 26-35. W badaniu nie wzięły udziały osoby w wieku poniżej 26 lat oraz powyżej 55. Wykres nr 2 przedstawia miejsce pracy badanej populacji. Wykres 2. Miejsce pracy Źródło: Badania własne Ponad połowa badanych (56%), którzy wzięli udział w badaniach własnych pracuje w organach jednostek samorządu terytorialnego, tj. w pomorskim urzędzie wojewódzkim, jak również pracownicy Wydziałów Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Powiatu Gdańskiego, Powiatu Słupskiego, Powiatu Starogardzkiego, Powiatu Nowodworskiego. Powiatu Człuchowskiego oraz Powiatu Sztumskiego. 20% stanowili pracownicy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku, zaś 16% - Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku. Najmniejszą część badanych stanowili pracownicy WFOŚiGW w Gdańsku. Staż pracy badanych prezentuje wykres 3. Wykres 3. Staż pracy badanych Źródło: Badania własne Większość respondentów (72%) wskazała 7-9 letni okres stażu pracy. 20% wskazało odpowiedź 4-6 lat, zaś 8% - powyżej 10 lat. Nikt z badanych nie pracuje krócej niż 4 lata. Należy więc uznać, że ankietowani posiadają istotne doświadczenie zawodowe, co pozwala na domniemanie, że posiadają odpowiednią wiedzę w zakresie badanego zjawiska. Ostatnią kwestią w zakresie danych badanych było ich wykształcenie. 84% wskazało wykształcenie wyższe magisterskie. 4% posiada wykształcenie wyższe licencjackie, zaś pozostała część 12% wykształcenie średnie. Badani w ankiecie określili własne opinie na temat poziomu bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa. Udzielone odpowiedzi przedstawia wykres 4. Wykres 4. Ocena poziomu bezpieczeństwa ekologicznego według badanych Źródło: Badania własne Według badanych poziom bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego należ ocenić na poziomie umiarkowanym. Taką opinię wyraziło 72% badanych (18 osób). 20% jest zdania, że poziom bezpieczeństwa jest dobry, zaś 8% uważa, że jest bardzo dobry. Żaden z badanych nie wskazał opinii, że poziom jest zły lub bardzo zły. Należy więc uznać, że poziom bezpieczeństwa ekologicznego jest na poziomie średnim, co wskazuje na możliwość występowania różnorodnych zagrożeń, które jednak w miarę możliwości są zwalczane. Istotną kwestią jest także zmiana poziomu bezpieczeństwa ekologicznego na przestrzeni lat, co obrazuje skuteczność podejmowanych działań. Odpowiedzi badanych na pytanie ,,W jaki sposób Pani/Pana zdaniem poziom bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego zmienił się na przestrzeni ostatnich 10 lat?” przedstawia wykres 5. Wykres 5. Ocena zmian poziomu bezpieczeństwa ekologicznego w woj. pomorskim według badanych Źródło: Badania własne 56% badanych jest zdania, że poziom bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego zwiększył się. Taką odpowiedź wskazywali głównie pracownicy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku, a także Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Odpowiedź ,,zmniejszył się” zaznaczyło 12% badanych. Tą odpowiedź wskazywali głównie pracownicy jednostek samorządu terytorialnego. 32% uważa, że poziom bezpieczeństwa ekologicznego utrzymuje się na stałym poziomie. Należy więc uznać, że opinie badanych są zróżnicowane, jednak przeważa zdanie, że poziom bezpieczeństwa ekologicznego na przestrzeni lat zmienił się pozytywnie. Wykres 6 przedstawia źródła wiedzy badanych na temat bezpieczeństwa ekologicznego. Warto podkreślić, że niektórzy z badanych wskazali więcej niż jedną odpowiedź. Łącznie udzielono 32 odpowiedzi. Wykres 6. Źródła wiedzy badanych na temat bezpieczeństwa ekologicznego Źródło: Badania własne Podstawowym źródłem, na podstawie którego badani ocenili poziom bezpieczeństwa ekologicznego w woj. pomorskim jest doświadczenie zawodowe. Na podstawie działań podejmowanych w ramach zawodowych obowiązków, respondenci wskazali własną ocenę poziomu bezpieczeństwa. Badani formułują także wnioski na podstawie opinii znajomych, współpracowników i rodziny – taką opinię wyraziło 19% badanych oraz własnych obserwacji - 16%. Najrzadziej badani wskazywali informacje z internetu, prasy i telewizji (3%). Jednym z wymiarów bezpieczeństwa ekologicznego jest stan środowiska naturalnego, który warunkuje poziom tego typu bezpieczeństwa. Pytanie nr 4 w kwestionariuszu ankiety polegało na udzieleniu odpowiedzi na pytanie ,,4.Jak ocenia Pani/Pan stan środowiska naturalnego na terenie województwa pomorskiego?”. Udzielone odpowiedzi przedstawia wykres 7. Wykres 7. Ocena stanu środowiska naturalnego w woj. pomorskim wg ankietowanych Źródło: Badania własne Badani w większości (64%) uważają, że stan środowiska naturalnego na terenie województwa pomorskiego jest dobry. 32% wskazało natomiast, że należy go ocenić na poziomie umiarkowanym. Jedynie 4% wskazało ocenę bardzo dobrą. Nikt z badanych nie wyraził zdania wskazującego, że stan środowiska jest zły lub bardzo zły. Na podstawie odpowiedzi badanych można wskazać, że działania podejmowane przez organy specjalistyczne są skuteczne, czego efektem jest odpowiedni stan środowiska naturalnego. Ankietowani w kwestionariuszu określili poziom występowania poszczególnych zagrożeń. Udzielone odpowiedzi przedstawia tabela 4. Tabela 4. Poziom zagrożeń na terenie woj pomorskiego wg badanych Małe zagrożenie Średnie zagrożenie Duże zagrożenie powodzie 0% 16% 84% wichury, trąby powietrzne 0% 80% 20% pożary 0% 32% 68% awarie przemysłowe 56% 26% 8% zanieczyszczenie wód 0% 24% 76% zanieczyszczenie powietrza 0% 56% 44% zanieczyszczenia gleb 20% 56% 24% niekontrolowana, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych (wycinka lasów, komercyjne odłowy dzikich zwierząt) 44% 56% 0% naruszenie stosunków wodnych, 8% 84% 8% nieodpowiednia gospodarka odpadami 36% 36% 28% nieprawidłowa urbanizacja 56% 44% 0% Źródło: Badania własne Według wyników badań własnych największe zagrożenie ekologiczne na terenie województwa pomorskiego stanowią powodzie. Wysoki poziom zagrożenia tego typu zjawiskiem wykazało 84% respondentów. Kolejnym istotnym zagrożeniem, wskazanym przez badanych są zanieczyszczenia wód, wskazane przez 76% ankietowanych oraz pożary, które 68% badanych oceniło jako duże zagrożenie. Jako średnie zagrożenie, badani wskazywali najczęściej naruszenie stosunków wodnych (84%) oraz wichury, trąby powietrzne (80%).Najmniejsze zagrożenie, według badanych stanowią awarie przemysłowe (56%), nieprawidłowa urbanizacja (56%), a także niekontrolowana, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych (46%). Według Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego w zakresie zagrożeń podstawowe zagrożenia ekologiczne: ,,Województwo pomorskie, z racji nadmorskiego położenia, jest szczególnie zagrożone występowaniem ekstremalnych zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, do których należą, m.in. intensywne opady, silne i porywiste wiatry, burze, sztormy oraz powodzie [..]spadek poziomu naturalnej retencji wodnej […] niewydolne systemy zagospodarowania i odprowadzania wód opadowych i roztopowych” . Opinie badanych są więc zbieżne z analizami strategicznymi odnoszącymi się do województwa pomorskiego. Badania ankietowane obejmowały także opinie badanych na temat możliwych skutków pojawienia się zagrożeń ekologicznych. Udzielone odpowiedzi przedstawia wykres 8. Łącznie wskazano 34 odpowiedzi. Wykres 8. Skutki zagrożeń ekologicznych Źródło: Badania własne Jako podstawowy skutek występujących zagrożeń badani wskazali skażenie wód. Odpowiedź ta stanowiła 53% wszystkich udzielonych odpowiedzi. Innym istotnym skutkiem, w opinii ankietowanych są zmiany klimatyczne (dziura ozonowa, globalne ocieplenie), co wskazało 23% badanych. Po 12% ogółu udzielonych odpowiedzi stanowiły: zanieczyszczenia środowiska oraz katastrofy budowlane. W związku z wielością i istotnością skutków zagrożeń ekologicznych, niezbędne jest podejmowanie skutecznych działań na rzecz ich zwalczania. 3.2. Poprawa skuteczności organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń Badania ankietowe zawierały pytania o podejmowane działania na rzecz zwalczania zagrożeń ekologicznych na terenie województwa pomorskiego. Odpowiedzi były zróżnicowane. Warto przytoczyć niektóre z nich: ,,stale monitorowane są wszelkie zagrożenia, prowadzona jest współpraca z między różnymi organami, jak również stale wprowadzane są nowe zabezpieczenia – budowa wałów przeciwpowodziowych, czy odpowiednie kształtowanie gospodarki przestrzennej”, ,,kontrolowane jest przestrzeganie przepisów, nadzór nad innymi organami, a także monitorowanie skażeń wód, gleb, powietrza. Pozwala to na racjonalne dostosowanie środków zapobiegawczych” ,,z mojej perspektywy podstawą jest odpowiednie planowanie, ustalanie zasad współpracy, wczesne rozpoznawanie zagrożeń, co umożliwia szybkie reagowanie. Ważne jest stałe monitorowanie rozwoju poszczególnych zagrożeń”, ,,działania dostosowane są do rodzajów zagrożeń, jak również są zależne od organu, który je prowadzi. Najogólniej, zagrożenia poddawane są stałej kontroli, zaś jeśli występuje zwiększone ryzyko pojawienia się tego zagrożenia, w stan gotowości stawiane są służby reagowania. My odpowiadamy na koordynowanie działań, przygotowanie projektów, a także zapewnienie odpowiedniego wsparcia”. Badani wskazali szereg podejmowanych działań. Podsumowując udzielone odpowiedzi, można wskazać na następujące kategorie działań: zapobiegawcze, planistyczne, nadzorcze i kontrolne, a także związane z reagowaniem. W szczególności zwracano uwagę na działania związane z przygotowaniem do pojawienia się zagrożenia – monitorowanie stanu środowiska, prognoz, prowadzenie audytów. Podkreślano, że podejmowane są takie działania jak budowa wałów, zwiększenie retencji, wprowadzanie nowych przepisów służących środowisku, czy też inicjowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi. Warto podkreślić, że żaden z badanych nie odniósł się do fazy odbudowy i podejmowania działań na rzecz przywrócenia stanu sprzed pojawienia się zagrożenia. Ostatnie pytanie w kwestionariuszu ankiety brzmiało: ,,W jaki sposób Pani/Pana zdaniem można poprawić skuteczność działań organów odpowiedzialnych za zwalczanie zagrożeń ekologicznych?”. Ankietowani przedstawili szereg propozycji zwiększenia skuteczności. Podstawowe wnioski w tym zakresie są następujące: zwiększyć zakres współpracy między wyspecjalizowanymi organami ochrony środowiska, jednostkami samorządowymi, służbami oraz społeczeństwem, wprowadzać innowacyjne rozwiązania na rzecz ochrony środowiska (np. zwiększanie instalacji OZE, wymiana źródeł ciepła), większą wagę przywiązywać do zapobiegania, zwiększanie naturalnej retencji i budowa zbiorników retencyjnych, zwiększenie kar za nieprzestrzeganie przepisów, stworzenie skuteczniejszej polityki ochrony wód, gleb i powietrza, zwiększenie źródeł finansowania na działalność związaną z odpowiednim zarządzaniem i gospodarką wodami, zwiększenie kontroli rolników w zakresie stosowanych środków ochrony roślin. Badani wskazali szereg różnych propozycji. Według wyników badań, poprawa skuteczności powinna opierać się na odpowiednio sformułowanej polityce, zapewnieniu odpowiednich środków na finansowanie działań, jak również zwiększeniu częstotliwości kontrolnych i nadzorczych. Niektórzy badani postulują także zwiększanie kar za stwierdzanie nieprawidłowości. Wskazali także na konieczność zwiększenia zakresu współpracy między różnymi organami i służbami, w tym głównie wymianę informacji, doświadczeń, jak również analiz i prognoz. Na podstawie strategii rozwoju województwa pomorskiego można wskazać, że poprawa skuteczności działań jest planowana poprzez m.in. odpowiednie kształtowanie ładu przestrzennego, hamowanie chaotycznej suburbanizacji oraz presji inwestycyjnej na tereny cenne przyrodniczo i krajobrazowo. Planowane jest także udzielanie wsparcia dla innowacyjności w sektorze ochrony środowiska, upowszechnianie nowych rozwiązań technologicznych. Działalność ma odbywać się w oparciu o długofalowy monitoring środowiska, a także promowanie zmniejszania wpływu społeczno-gospodarczego na środowisko i klimat .

3.3. Planowane działania zapobiegawcze

Badania ankietowe objęły także kwestię działań zapobiegawczych. W pytaniu otwartym respondenci udzielili odpowiedzi, jakie działania zapobiegawcze należy podejmować w celu zwalczania zagrożeń ekologicznych na terenie województwa. Badani udzielili różnorodnych odpowiedzi skupiając się jednak na działaniach profilaktycznych. Oto przykładowe odpowiedzi: ,,w celu zapobiegania zagrożeniom należy przede wszystkich edukować społeczeństwo, by odpowiednio dbali o środowisko, nie zanieczyszczali go, nie doprowadzali do pożarów, jak również wdrażali przepisy prawa”, ,,planowanie działań zapobiegawczych opiera się na monitorowaniu zagrożeń, gdyż powodziom, czy suszom nie zawsze da się zapobiec. Wazne jest więc odpowiednio szybkie powzięcie informacji o planowanych zjawiskach atmosferycznych i przygotowanie do reagowania – zabezpieczenie infrastruktury, poinformowanie społeczeństwa, postawienie służb w stan gotowości”, ,,zapobieganie powinno obejmować działania długofalowe, z mojej perspektywy istotne jest dbanie o środowisko m.in. poprzez gromadzenie deszczówki, niebetonowanie wszystkich powierzchni miast, sadzenie nowych drzew, instalowanie instalacji OZE, wspieranie innych inicjatyw proekologicznych”. Badani wskazali, że zapobieganie polega na prowadzeniu działań przygotowawczych, edukacyjnych, uświadamiających, monitorowaniu zagrożeń, jak również kontrolowaniu i nadzorowaniu podejmowanych działań. Do ostatniej kwestii odnieśli się głównie pracownicy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, którzy w swoich wypowiedziach podkreślili, że zapobieganie opiera się na monitorowaniu odpowiedniego stanu środowiska, dostosowywania się do przepisów prawa przez inne organy, jak i społeczeństwo. Wskazali także, że nadzorowanie pozwala na szybkie wykrycie wszelkich niezgodności i nieprawidłowości i wdrożenie działań naprawczych. Kolejną kwestią poruszoną były działania finansowe, na które zwrócił uwagę m.in. pracownik Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Podkreślił on, że aktualnie w celu zapobiegania zagrożeniom możliwe jest skorzystanie z wielu propozycji dofinansowań, m.in. na wymianę źródeł ciepła, modernizację budynków, co wpływa m.in. na ograniczenie emisyjności szkodliwych substancji. Z tego typu działań mogą także korzystać organy publiczne. Podsumowując, badani wskazali, że zapobieganie opiera się na szeregu działań, których celem jest ograniczanie możliwości pojawienia się zagrożeń. Na podstawie analizy dokumentów strategicznych stworzonych przez różne wyspecjalizowane organy działające na terenie województwa jako planowane działania zapobiegawcze należy wskazać : zmniejszenie zużycia energii i surowców, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych, uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi na obszarach zurbanizowanych, budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, ograniczanie procesu degradacji jezior poprzez ograniczenie i likwidację presji, szczególnie komunalnej i rolnej, zwiększenie retencji, rozwój i utrzymanie monitoringu w ochronie powietrza i gospodarce wodnej.

3.4. Opinie na temat skuteczności podejmowanych działań

Ankietowani w kwestionariuszu odnieśli się do kwestii skuteczności wyspecjalizowanych organów zajmujących się zwalczaniem zagrożeń. Warto jednak podkreślić, że są to opinie subiektywne – ocenie podlegają organy, w których są zatrudnieni ankietowani, bądź organy współpracujące. Wykres 9. Ocena ankietowanych na temat skuteczności działania wyspecjalizowanych organów ochrony środowiska Źródło: Badania własne Najczęściej ankietowani wskazywali, że ich zdaniem działalność wyspecjalizowanych organów ochrony środowiska na rzecz zwalczania zagrożeń należy ocenić dobrze. Taką opinię wyraziło 44% ankietowanych.32% wskazało odpowiedź ,,bardzo dobrze”, zaś 24% - umiarkowanie. Należy więc uznać, że według badanych, organy te wykonują swoje obowiązki odpowiednio, co powoduje, że zostały ocenione dobrze i bardzo dobrze. Badani ocenili także działalność organów jednostek samorządu terytorialnego. Obrazuje to wykres 10. Wykres 10 Ocena działania organów samorządu terytorialnego w zakresu zarządzania kryzysowego w opinii badanych Źródło: Badania własne 40% respondentów działania organów samorządu terytorialnego z zakresu zarządzania kryzysowego oceniła dobrze. 36% wskazało ocenę umiarkowaną, zaś 24% bardzo dobrą. Należy podkreślić, że oceny umiarkowane wskazywali głównie badani zatrudnieni w innych miejscach, niż jednostki samorządu terytorialnego. Pracownicy JST wskazywali oceny dobre i bardzo dobre. Porównując oceny wyspecjalizowanych organów oraz organów samorządowych, badani wyżej ocenili działalność organów wyspecjalizowanych w ochronie środowiska. 3.5. Propozycje zmian i wnioski Badania własne dotyczące zwalczania zagrożeń ekologicznych w województwie pomorskim wykazały, że według badanych – pracowników wyspecjalizowanych organów ochrony środowiska i jednostek samorządu terytorialnego, poziom bezpieczeństwa ekologicznego na analizowanym terenie jest umiarkowany. Jako podstawowe zagrożenia wskazano powodzie, pożary oraz zanieczyszczenia wód. Jako potencjalne skutki wskazano m.in. skażenie wód i zmiany klimatyczne. Działalność wyspecjalizowanych organów ochrony oraz jednostek samorządu terytorialnego została oceniona pozytywnie – przeważały oceny dobre. Badani podkreślili istotność działań zapobiegawczych, w tym zwiększenie częstotliwości kontroli, edukowanie i promowanie zachowań proekologicznych, w tym inwestowanie w inicjatywy pozytywnie wpływające na stan środowiska. Podkreślono konieczność monitorowania sytuacji, a także szybkiego reagowania. W zakresie poprawy skuteczności, badani wskazali konieczność zwiększenia zakresu współpracy i wdrożenie takich działań jak zwiększanie naturalnej retencji, formułowanie odpowiedniej polityki środowiskowej, zwiększenie częstotliwości kontrolnych i nadzorczych. Jako własne propozycje zmian warto wskazać modernizację i rozbudowę lokalnej infrastruktury ciepłowniczej, energetycznej, a także wodnej. Powinno to obejmować zarówno budynki i infrastrukturę publiczną, jak również mieszkalnictwo prywatne. Priorytetem powinna być wymiana urządzeń grzewczych, promowanie samochodów elektrycznych, a także edukowanie społeczeństwa w zakresie odpowiedniej gospodarki odpadami. Ważnym zadaniem powinno być także odpowiednie kształtowanie przestrzeni w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W ostatnich latach na terenie województwa pomorskiego w efekcie prowadzonej polityki środowiskowej oraz przeprowadzanych różnych działań naprawczych, poziom bezpieczeństwa ekologicznego utrzymuje się na stabilnym poziomie z tendencją poprawy. Jednakże zwalczanie zagrożeń ekologicznych wymaga pogłębiania dalszej współpracy władz publicznych, różnych instytucji i organizacji ekologicznych, środków masowego przekazu, a przede wszystkim mieszkańców województwa.

Zakończenie

Bezpieczeństwo ekologiczne to rodzaj bezpieczeństwa obejmujące działania wobec środowiska ukierunkowane na zachowanie natury i zwalczanie wszelkich negatywnych trendów oddziałujących na środowisko naturalne. Celem jest zapewnienie rozwoju społeczno-gospodarczego z zachowaniem równowagi środowiska. Współcześnie występuje szereg zagrożeń bezpieczeństwa ekologicznego, co jest m.in. uwarunkowane takimi zjawiskami jak globalne ocieplenie klimaty, efektem cieplarnianym. Następuje stopniowe wyczerpywanie się surowców nieodnawialnych, naruszenie stosunków wodnych, a także zwiększenie emisji gazów. Do podstawowego katalogu zagrożeń ekologicznych należy zaliczyć powodzie, gwałtowne, opady, wichury, pożary, katastrofy naturalne i przemysłowe, niekontrolowaną, nadmierną eksploatację zasobów naturalnych, zanieczyszczenie wód, gleb i powierza, naruszenie stosunków wodnych, a także nieprawidłową gospodarkę odpadami. Należy podkreślić, że zagrożenia te są wzajemnie skorelowane, pojawienie się jednego z nich zwiększa ryzyko pojawienia się kolejnego. Skutki zagrożeń ekologicznych są wieloaspektowe – pogarszają jakość życia, hamują rozwój społeczno-gospodarczy, jak również powodują zmiany w ekosystemach. W pracy analizie poddano zagrożenia występujące na terenie województwa pomorskiego. Bezpieczeństwo ekologiczne tego regionu uwarunkowane jest przyleganiem do Morza Bałtyckiego, wielością rzek i jezior, jak również wysokim wskaźnikiem lesistości. Rozwój gospodarczy regionu, w tym dynamiczny proces zagospodarowania przestrzeni, powodują stałe zmniejszanie się terenów zieleni, jak również zagęszczenie już zurbanizowanych obszarów. Wpływa to zarówno na jakość powietrza, jak również efektywność zagospodarowania wód opadowych. Na podstawie analizy dokumentów strategicznych jako główne zagrożenia należy wskazać powodzie, zanieczyszczenie wód i powietrza, gwałtowne opady, jak również nieprawidłowości związane z gospodarką odpadami. Za zwalczanie zagrożeń ekologicznych na terenie województwa odpowiada szereg wyspecjalizowanych organów: Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Ważnym organem zapewniającym bezpieczeństwo ekologiczne jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Jednakże podstawowym organem odpowiedzialnym za planowanie, zapobieganie, reagowanie oraz odbudowę w przypadku pojawienia się zagrożeń ekologicznych jest wojewoda pomorski. Istotne zadania związane z zapobieganiem, promowaniem zachowań ekologicznych, nadzorowaniem i kontrolowaniem, czy też wydawaniem decyzji środowiskowych pełnią także organy samorządu terytorialnego. Powyższe organy prowadzą szereg działań na rzecz ochrony środowiska i zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na zadania planistyczne, związane z tworzeniem dokumentacji (planów zarządzania kryzysowego), a także zadania związane ze stałym monitorowaniem stan środowiska, co jest niezbędne do wcześniejszego prognozowania możliwości wystąpienia zagrożenia. Istotne znaczenie mają także działania nadzorcze i kontrolne, związane ze sprawdzaniem stanu rzeczywistego z przepisami. Działania te odnoszą się zarówno do instytucji publicznych, jak i mieszkańców województwa. Powyższe działania w znaczącym stopniu przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego. Należy uznać, że poziom bezpieczeństwa ekologicznego w województwie pomorskim jest dobry, jednak nadal występują obszary, wymagające poprawy skuteczności. W szczególności dotyczy to zwalczania zagrożenia związanego z zanieczyszczeniem wód, powietrza i gleb. Wyzwaniem pozostaje także zwalczanie zagrożeń takich jak powodzie, wiatry, opady oraz pożary. Odpowiadając na pytanie postawione we wstępie pracy, brzmiące ,,W jaki sposób można zapobiegać zagrożeniom ekologicznym występującym na terenie województwa pomorskiego?” należy wskazać, że należy prowadzić przede wszystkim działania zapobiegawcze związane z kształtowaniem polityki środowiskowej i wdrażaniem takich priorytetów jak edukowanie społeczeństwa, wprowadzanie innowacyjnych i proekologicznych rozwiązań zarówno w ramach funkcjonowania instytucji publicznych, jak i mieszkańców województwa. Do proponowanych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ekologicznego na terenie województwa pomorskiego należy zaliczyć modernizację i rozbudowę lokalnej infrastruktury ciepłowniczej, energetycznej, a także wodnej, wymianę urządzeń grzewczych, wdrażanie odpowiedniej gospodarki odpadami, a także kształtowanie przestrzeni w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sprzyjającej dbałości o środowisko naturalne.

Bibliografia

Bednarski R., Bezpieczeństwo ekologiczne (środowiskowe). Przegląd definicji, [w:] Bezpieczeństwo w perspektywie ekologicznej, red. M. Kubiak M. Tołtwiński, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2017

Bieńkowski J., Zagrożenia ekologiczne i ich następstwa, [w:] Bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne wobec współczesnych wyzwań – wybrana problematyka, red. A. Stępień, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Warszawa 2017

Borkowski R., Teoretyczno-metodologiczne aspekty rozważań nad bezpieczeństwem ekologicznym [w:] Współczesne bezpieczeństwo ekologiczne, red. M. Kubiak,

M. Lipińska-Rzeszutek, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2017

Brożyna A., Kozioł W., Prognozy wyczerpywania bazy zasobów kopalin – teoria i praktyka, ,,Przegląd Górniczy” 2014, nr 4

Ciechanowicz-McLean J., Prawo i polityka ochrony środowiska, PWN, Warszawa 2009

Cieślarczyk M., Pojęcie oraz typologie bezpieczeństwa i zagrożeń, [w:] Bezpieczeństwo w teorii i badaniach naukowych, red. B. Wiśniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 2011

Chorbot P., Nielegalny handel odpadami z perspektywy przestępczości zorganizowanej na przykładzie działalności neapolitańskiej Kamorry [w:] Gospodarka odpadami. Problematyka prawna i ekokryminalistyczna, red. W. Pływaczewski, Sz. Buczyński, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn 2013

Ćwiek H., Zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego. Wybrane problemy [w:] Bezpieczeństwo ekologiczne, red. K. Sala, K. Kowalska, P. Nowak, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Kraków 2019

Dawidziuk A., Bezpieczeństwo ekologiczne i kultura bezpieczeństwa ekologicznego a zrównoważony rozwój, ,,Kultura Bezpieczeństwa” 2016, nr 6

Górska-Rożej K., Bezpieczeństwo ekologiczne w ogólnym systemie bezpieczeństwa państwa, ,,Obronność - Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej” 2013, nr 4(8)

Gromiec M., Sadurski A., Zalewski M., Rowiński P., Zagrożenia związane z jakością wody, ,,Nauka” 2014, nr 1

Jabłoński K., Stempski W., Rola lasów i leśnictwa w pochłanianiu gazów cieplarnianych, ,,Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury” 2017, nr 64 Jarmoszko S., O bezpieczeństwie ekologicznym w kontekście antroposfery bezpieczeństwa, [w:] Bezpieczeństwo w perspektywie ekologicznej, red. M. Kubiak, M. Tołwiński, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2017

Kassengerg A., Globalne problemy ekologiczne i ich konsekwencje dla rozwoju gospodarczego, ,,Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego” 2012, nr 2

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483

Korzeniowski L., Zarządzanie bezpieczeństwem. Rynek, ryzyko, zagrożenia, ochrona [w:] Zarządzanie bezpieczeństwem, red. P. Tyrała, PSB, Kraków 2010

Korzeniowski P., Bezpieczeństwo ekologiczne jako instytucja prawna ochrony środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012

Kundzewicz Z., Zmiany klimatu, ich przyczyny i skutki – obserwacje i projekcje, ,,Landform Analysis” 2011, nr 5

Mioduszewski W., Zjawiska ekstremalne w przyrodzie – susze i powodzie [w:] Współczesne problemy kształtowania i ochrony środowiska, red. A. Łachacz, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2012

Olejniczak-Szałowska K., Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego jako zadanie powiatu. Zarys problemu, [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Bociowi, red. E. Olejniczak-Szałowska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2009

Pajewski T., Zanieczyszczenia wody jako negatywny efekt działalności rolniczej, ,,Rocznik Naukowy Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu”2016, nr 4,

Pietraś M., Bezpieczeństwo ekologiczne w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1996

Plan Zarządzania Kryzysowego Województwa Pomorskiego, Pomorski Urząd Wojewódzki, Gdańsk 2017

Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa pomorskiego 2021, Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk 2021

Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego, Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk 2020 Rokitowska J., Katastrofy naturalne, [w:] Vademecum bezpieczeństwa, red. O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć, Libron, Kraków 2018

Rosiek K., Bezpieczeństwo ekologiczne w Polsce na przykładzie gospodarowania wodami, ,,Gospodarka w Praktyce i Teorii” 2015, nr 1 Sarzała D., Pedagogiczne aspekty bezpieczeństwa ekologicznego, ,,Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2019, nr 3

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, red.B. Zdrodowski, AON, Warszawa 2008

Stan środowiska w województwie pomorskim. Raport 2020, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Gdańsk 2021

Strategia działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku na lata 2021-2024 z perspektywą do 2027 roku, WFOŚiGW w Gdańsku, Gdańsk 2020

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030 , Załącznik do uchwały nr 376/XXXI/21 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2021 roku

Śladkowski S., Aspekty militarne i niemilitarne zagrożeń środowiskowych, AON, Warszawa 2003

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. 2021 poz. 1372

Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej, Dz.U. 2020 poz. 1220

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, Dz.U. 2001 nr 115 poz. 1229

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz.U. 2020 poz. 1219

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz.U. 2020 poz. 1856

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U. 2021 poz. 247

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Dz.U. 2021 poz. 779

Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne, Dz.U. 2021 poz. 624

Wnuk Z., Ekologia i ochrona środowiska. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010