Pisanie Prac Naukowych prace licencjackie, prace magisterskie, prace zaliczeniowe

Temat: organizacja i funkcjonowanie samorządu gminnego w Polsce - podstawy teoretyczne i studium przypadku Gminy Miłoradz

Spis treści

Wstęp

Rozdział I: Organizacja samorządu gminnego w Polsce

1.1. Pojęcie samorządu i jego rozwój w Polsce

1.2. Podstawy prawne funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce

1.3. Organy samorządu gminy i ich zadania

1.4. Zadania gmin w Polsce

2.1. Gospodarka finansowa gminy

2.2. Dochody gminy

2.3. Polityka wydatkowa gminy

2.4. Kontrola i nadzór nad gospodarką finansową gminy

Rozdział III: Organizacja i funkcjonowanie Gminy Miłoradz

3.1. Charakterystyka gminy

3.2. Organy gminy i ich kompetencje

3.3.Budżet gminy

3.4. Działalność gminy w latach 2015-2020

Zakończenie

Wstęp

W polskim systemie administracji samorządowej, gmina jest podstawową jednostką organizacyjną. Jest to najmniejszy element tej struktury, co wynika z założenia, że władze gminne najlepiej znać i rozumieć potrzeby lokalnej społeczności. Jednakże funkcjonowanie oraz struktura poszczególnych gmin w Polsce są zróżnicowane ze względu na wiele czynników, takich jak lokalizacja geograficzna, poziom rozwoju, liczba ludności, dochody budżetowe, a także wiele innych aspektów. Istnieje konieczność badania organizacji i funkcjonowania gmin w Polsce, aby dokładnie zrozumieć zarówno pozytywne aspekty ich działalności i wypracować dobre praktyki, jak i identyfikować problemy, które trzeba rozwiązać.

Celem niniejszej pracy jest analiza organizacji i funkcjonowania samorządu gminnego w Polsce. W ramach tej analizy zostaną przedstawione podstawy teoretyczne, a także dokonana analiza przypadku Gminy Miłoradz. Praca omówi strukturę organizacyjną gmin w Polsce, włączając w to genezę ich powstania, ramy prawne oraz zakres obowiązków i organy gminy. Ponadto, analizie poddane zostaną kwestie finansowe związane z funkcjonowaniem samorządu gminnego w Polsce, w tym aspekty gospodarki finansowej, źródła dochodów i wydatki. Ostatnią część pracy stanowić będzie analiza organizacji i funkcjonowania Gminy Miłoradz. Wybór tej gminy wynika z osobistej znajomości jej struktury i działalności przez autora pracy.

Problem badawczy został sformułowany w następujący sposób:

Jakie można wyciągnąć wnioski na temat organizacji i funkcjonowania gmin w Polsce, na przykładzie Gminy Miłoradz?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, w pracy wykorzystano metodę analizy treści aktów prawnych oraz literatury naukowej, włączając w to ustawy i akty prawa lokalnego. Praca została podzielona na trzy główne rozdziały, w tym dwa teoretyczne i jeden praktyczny.

Pierwszy rozdział poświęcony jest organizacji samorządu gminnego w Polsce. Przedstawia historię rozwoju samorządu gminnego, zasady prawne, ze szczególnym uwzględnieniem Ustawy o samorządzie gminnym. Omawia także główne organy gminy oraz ich kompetencje i zadania, a także prezentuje kluczowe obowiązki gmin w Polsce.

Drugi rozdział koncentruje się na aspektach finansowych samorządu gminnego w Polsce. Skupia się na zasadach prowadzenia gospodarki finansowej przez gminy, z naciskiem na ich samodzielność finansową. Analizuje źródła dochodów gmin, włączając dochody z budżetu państwa oraz źródła dochodów własnych, oraz wpływ tych aspektów na samodzielność finansową gminy. Rozdział ten również dotyka polityki wydatkowej gmin i przedstawia główne działy wydatków, zarówno zadania własne, jak i zlecone.

Trzeci rozdział stanowi studium przypadku i koncentruje się na organizacji i funkcjonowaniu Gminy Miłoradz. Omawia strukturę gminy na podstawie statutu organizacyjnego, z uwzględnieniem kompetencji organów gminy. Analizuje także aspekty finansowe Gminy Miłoradz, prezentując wydatki i dochody z lat 2017-2019 oraz analizując działania podejmowane przez organy gminy w tym okresie. Na koniec pracy zostaną podsumowane wyniki przeprowadzonych analiz i wyciągnięte główne wnioski, które pozwolą na lepsze zrozumienie organizacji i funkcjonowania samorządu gminnego w Polsce, z uwzględnieniem konkretnej gminy jako studium przypadku.

Rozdział I: Organizacja samorządu gminnego w Polsce

1.1. Pojęcie samorządu i jego rozwój w Polsce

Definiowanie koncepcji samorządu stanowi przedmiot badań naukowych od wielu lat. Niemniej jednak, jest to kwestia, która podlega kontrowersjom i zmianom na przestrzeni czasu. Na wstępie, warto zatem przybliżyć ewolucję samorządu w Polsce. Historia samorządu terytorialnego sięga czasów starożytnych, przy czym prawo rzymskie stanowiło źródło inspiracji dla wielu późniejszych instytucji samorządowych. Już w okresie feudalnym i monarchiach stanowych istniały przejawy samorządności. Warto odnotować, że wieś była pierwotną jednostką osadniczą. W VI wieku grupy Słowian tworzyły wspólnoty rodowe, a jednym z pierwszych osadniczych obszarów był Opole. W okresie wczesnych Piastów następował proces przekształcania struktur rodowo-plemiennych w system prowincjonalny, gdzie tworzono okręgi grodowe z komesami grodowymi na czele. W XIII wieku okręgi grodowe zastąpiono organizacjami kasztelańskimi, z kasztelanami jako głównymi przedstawicielami władzy książęcej. W średniowieczu gminy stanowiły samodzielne społeczności, a już w XIII wieku na ziemiach polskich pojawił się urząd sołtysa, który był kluczowym elementem lokalnych struktur organizacyjnych. Wraz z biegiem czasu pojawiła się również instytucja wójta, a aparat pomocniczy wójta składał się z ławy wiejskiej. Warto podkreślić, że w początkowym okresie urząd sołtysa był dziedziczny, co zostało zreformowane w XVI wieku, kiedy to gromadzie mieszkańcy mogli wybierać wójta. To sprawiło, że rola urzędu sołtysa zaczęła maleć na rzecz urzędu wójta. Nowoczesny model samorządu terytorialnego wykształcił się w wyniku Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która wpłynęła na rozprzestrzenianie się koncepcji administracji lokalnej na zasadach samorządności, czyli decentralizacji. Komuny miejskie i wiejskie zyskały osobowość prawną oraz autonomię. Gminy stały się podstawową jednostką organizacyjną, a państwo traktowano jako federację gmin, pozbawiając je prawa ingerencji w działalność gmin. W okresie zaborów na ziemiach polskich istniał podział terytorialny zgodny z podziałami terytorialnymi zaborców. Na przykład w zaborze rosyjskim ziemie były podzielone na gubernie, powiaty i miasta. Z kolei w zaborze pruskim wprowadzono podział na prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie. W zaborze pruskim gminy wiejskie nie były skupiskami osadniczymi, lecz obszarami wiejskimi. Z kolei obszary dworskie były zarządzane przez właścicieli i pełniły funkcje publiczne. Na terenach zaboru austriackiego istniały powiaty, w których skład wchodziły miasta, gminy wiejskie oraz obszary dworskie, a także dwa wyodrębnione miasta, Kraków i Lwów. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, pojawiła się konieczność zorganizowania władz terytorialnych. Konstytucja z 1921 roku podzieliła kraj na województwa, powiaty oraz gminy wiejskie i miejskie. Późniejsze zmiany w latach 1933 i 1937 wprowadziły unifikację instytucji samorządu terytorialnego na mocy Ustawy z 23 marca 1933 roku. Powstały jednolite struktury samorządu, które obejmowały samorządy gminne (wiejskie i miejskie) oraz samorządy powiatowe. Niemniej jednak, istniały różnice w organizacji gmin miejskich w zależności od ich wielkości. Ogólnie przyjmuje się, że w okresie międzywojennym w Polsce funkcjonował trójstopniowy system samorządu, gdzie rady gmin były organami stanowiącymi, a zarządy gmin organami wykonawczymi.

Po II wojnie światowej organizacja samorządu była regulowana przez Ustawę Krajowej Rady Narodowej z 11 września 1944 roku, która narzucała ścisłe podporządkowanie rad narodowych i szeroki nadzór nad nimi. W latach 1950 wprowadzono rozwiązania wzorowane na modelu radzieckim, likwidując organy administracji rządowej i samorządowej. Organizacja gmin uległa zmianie, a gminy wiejskie zastąpiono gromadami, przy czym gromadzkie rady narodowe sprawowały szerokie kompetencje, w tym w zakresie finansowania i regulacji spraw samorządowych.

Ten obszerny przegląd historii samorządu terytorialnego w Polsce ukazuje jego bogatą i zmienną ewolucję na przestrzeni czasu, podkreślając różne fazy i reformy, które miały wpływ na kształtowanie współczesnego samorządu.

Współczesny samorząd jest definiowany jako "samodzielne zarządzanie i kierowanie sprawami przez grupy ludzi, a w węższym sensie przez te grupy i ich organy, które wykonują zadania z zakresu administracji publicznej". Samorząd dzieli się na dwa podstawowe rodzaje: terytorialny (powszechny) i specjalny (zawodowy lub gospodarczy). Samorząd terytorialny obejmuje wszystkich mieszkańców danego obszaru i jest związany z szerokim i zróżnicowanym zakresem działań.

W ujęciu Marka Chmaja, samorząd terytorialny jest "wyodrębnionym w strukturze państwa, ustanowionym na mocy prawa, lokalnym związkiem społeczności, mającym zdolność do niezależnego wykonywania administracji publicznej i wyposażonym w materialne środki do realizacji swoich zadań". Samorząd stanowi formę decentralizacji, ale decentralizacja nie dotyczy organów, lecz konkretnych grup społecznych. Samorząd jest powoływany przez państwo w granicach określonych prawem i podlega nadzorowi organów państwa.

Podstawowe cechy samorządu terytorialnego w Polsce to działanie na mocy prawa, posługiwanie się zasadą domniemanej kompetencji, ograniczenie działania do granic prawnie określonych, obowiązkowe przynależności do wspólnoty samorządowej, decentralizacja działań, osobowość prawna, nadzór państwa, realizacja zadań publicznych na rzecz wspólnoty oraz wykonywanie tych zadań poprzez powołane organy.

Samorząd stanowi podstawową formę decentralizacji i ma pozytywny wpływ na usamodzielnienie lokalnych struktur, wyzwalanie inicjatyw społecznych, zwiększenie zainteresowania obywateli działalnością administracji publicznej oraz podniesienie kultury politycznej społeczeństwa. Jednak istnieją także wady decentralizacji, takie jak brak spójności w terenowym aparacie administracyjnym i ryzyko konkurencji nieformalnych grup.

Najważniejszym elementem samorządu terytorialnego jest gmina, która jest podstawową jednostką samorządu. Gmina reprezentuje wspólnotę lokalną, składającą się z mieszkańców danego terytorium. Gmina ma za zadanie realizować zadania publiczne na rzecz wspólnoty oraz zaspokajać potrzeby jej mieszkańców. Stanowi podstawową jednostkę samorządu, a jej rola jest wzmocniona przez Konstytucję, która przyznaje gminie wyjątkowe kompetencje w ramach samorządu terytorialnego. Warto podkreślić, że gmina jest traktowana jako korporacja terytorialna, ukształtowana prawnie i powołana przez państwo, a także posiada osobowość prawną, własny budżet oraz organy reprezentacyjne wyłaniane przez mieszkańców.

Podsumowując, okres dziewięćdziesiątych XX wieku był decydujący dla rozwoju samorządu gminnego w Polsce, a obecny model samorządu ma istotne cechy i znaczenie dla zarządzania na poziomie lokalnym. Samorząd gminny, jako podstawowy element samorządu terytorialnego, odgrywa kluczową rolę w realizacji zadań publicznych na rzecz społeczności lokalnej.

1.2. Podstawy prawne funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce

Warto na początek zaznaczyć, że Europejska Karta Samorządów Lokalnych odegrała istotną rolę w kształtowaniu gmin w Polsce. Stanowi ona źródło harmonizacji przepisów dotyczących samorządu terytorialnego w państwach członkowskich. Jest to umowa międzynarodowa, mająca znaczenie jako źródło prawa obowiązującego w Polsce. Karta reguluje zakres działania samorządu oraz określa obszar odpowiedzialności samorządu. Ponadto nakłada obowiązek dostosowania struktur i narzędzi administracyjnych do potrzeb lokalnych społeczności. Wyraźnie podkreśla, że kluczowym aspektem samorządu jest zdolność do zarządzania sprawami publicznymi na własną odpowiedzialność oraz w interesie mieszkańców. Karta wprowadza również wymóg, aby społeczność lokalna miała możliwość samodzielnego ustalania swojego wewnętrznego ustroju, a także tzw. wolnego mandatu i obowiązek zapewnienia rekompensaty finansowej radnym za pełnienie mandatu. Ponadto Karta wymaga, aby środki kontroli samorządu były określone w Konstytucji lub ustawie.

Konstytucja stanowi podstawę prawną funkcjonowania samorządu terytorialnego, w tym gmin, w Polsce. Rozdział VII Konstytucji poświęcony jest samorządowi terytorialnemu. Artykuł 163 stanowi, że samorząd terytorialny ma za zadanie realizowanie zadań publicznych, które nie zostały zastrzeżone w ustawodawstwie dla innych organów publicznych. Artykuł 164 wyraża natomiast, że podstawową jednostką samorządową jest gmina. To na nią powierzono realizację zadań samorządu terytorialnego, które nie zostały zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Artykuł 165 przewiduje, że gmina i inne jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną oraz prawo własności i inne prawa majątkowe, a ich samodzielność podlega ochronie prawnej.

Struktury organizacyjne gmin w Polsce są uregulowane w Ustawie o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Na mocy tej ustawy, gmina stanowi jeden z poziomów podziału terytorialnego państwa obok powiatów i województw.

Ustawa o samorządzie gminnym jest kluczowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie gmin. Określa ona ustrój gmin, procedury ich tworzenia i likwidacji oraz wykaz zadań, jakie gmina ma do wykonania. Przepisy tej ustawy regulują również zasady tworzenia organów gmin, ich zadania i sposób powoływania. Ponadto, ustawa ta reguluje procedury związane z wydawaniem aktów prawa miejscowego przez gminy, gospodarowanie mieniem komunalnym i kwestie finansowe. Ustawa o samorządzie gminnym wprowadza także możliwość tworzenia stowarzyszeń gmin w celu wspierania idei samorządności.

Podsumowując, Europejska Karta Samorządów Lokalnych oraz polska Konstytucja i odpowiednie ustawy stanowią fundament prawny funkcjonowania samorządu gminnego w Polsce. Te akty prawne regulują zakres kompetencji gmin, zasady organizacyjne i inne kwestie związane z samorządem terytorialnym.

1.3.Organy samorządu gminy i ich zadania

W współczesnym systemie prawnym Polski, organami samorządu gminy są rada gminy oraz wójt lub burmistrz (w przypadku miast). Funkcję oraz znaczenie rady gminy przedstawia przepis art. 15 ustawy o samorządzie gminnym, który określa, że rada jest organem stanowiącym i kontrolnym. Rada gminy jest wybierana na okres 5 lat, poczynając od dnia wyboru. Jednakże, istnieją przesłanki, na mocy których kadencja rady może być skrócona. Przepisy przewidują trzy sytuacje, w których kadencja może być skrócona: W przypadku odwołania rady przez mieszkańców w wyniku referendum. W razie rozwiązania rady na podstawie uchwały Sejmu, co ma miejsce w przypadku wielokrotnego naruszenia przepisów prawa przez radę. Rozwiązanie rady z mocy prawa, na przykład w związku ze zmianami w podziale terytorialnym kraju. Jeśli jedna z tych sytuacji zaistnieje, przeprowadza się wybory przedterminowe. Jednak, jeśli dana sytuacja wystąpi w ciągu ostatnich 6 miesięcy kadencji, wybory przedterminowe nie są organizowane, a kadencja rady skraca się do końca kadencji rady wybranej w trybie normalnym.

Liczba radnych w radzie gminy zależy od liczby mieszkańców danej gminy, wynosząc od 15 radnych w gminach o liczbie ludności do 2000 mieszkańców do 45 radnych w większych, miejskich gminach. Konkretnie, liczba radnych przedstawia się w sposób następujący:

W gminach do 20 000 mieszkańców - 15 radnych.

W gminach do 50 000 mieszkańców - 21 radnych.

W gminach do 100 000 mieszkańców - 23 radnych.

W gminach do 200 000 mieszkańców - 25 radnych, a dodatkowo po trzech radnych na każde rozpoczęte 100 000 mieszkańców, jednak nie więcej niż 45 radnych.

Mandat radnego jest mandatem wolnym. Oznacza to, że ustawodawca nie przewidział instytucji odwołania radnego lub pozbawienia go mandatu na podstawie decyzji samej rady. Mandat radnego wygasa razem z końcem kadencji, na okres której został wybrany. Istnieją jednak pewne przyczyny wygaśnięcia mandatu, takie jak utrata prawa wybieralności, odmowa złożenia ślubowania, naruszenie zakazu łączenia mandatu z określonymi funkcjami lub działalnością, jak również niezłożenie oświadczenia o swoim stanie majątkowym w wyznaczonym terminie.

Rada gminy wybiera spośród swojego grona przewodniczącego oraz wiceprzewodniczących, których może być od 1 do 3. Wybór odbywa się w głosowaniu tajnym. Przewodniczący ma obowiązek organizować pracę rady oraz prowadzić jej obrady. W przypadku jego nieobecności i braku wyznaczenia wiceprzewodniczącego, funkcję przewodniczącego przejmuje najstarszy wiekiem wiceprzewodniczący. Przewodniczący rady może być odwołany na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy, a w takim przypadku wojewoda zwołuje sesję rady gminy w ciągu 30 dni od odwołania (lub rezygnacji), w celu wyboru nowego przewodniczącego.

Na mocy art. 18 Ustawy o samorządzie gminnym, rada gminy ma domniemaną właściwość w sprawach gminy, jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Oznacza to, że rada ma kompetencje do rozstrzygania spraw dotyczących działalności gminy, o ile przepisy nie wyznaczają innych organów odpowiedzialnych za konkretne zadania. Ponadto, ustawa wyznacza katalog zadań, w których rada ma wyłączną jurysdykcję. Kompetencje rady gminy są bardzo rozległe. Wchodzą w nie m.in. uchwalanie aktów prawa miejscowego, tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego, powoływanie organów gminy, uchwalanie budżetu, podejmowanie decyzji dotyczących podatków i opłat, oraz podejmowanie decyzji o współpracy z innymi jednostkami samorządowymi. Ponadto, rada gminy może decydować o emisji obligacji, zaciąganiu długoterminowych pożyczek i kredytów. Zakres zadań rady gminy jest szczegółowo zdefiniowany i podzielony na różne grupy zadań, takie jak organizacyjne, planistyczne, finansowo-majątkowe, osobowe, kierowniczo-kontrolne oraz inne. Zadania te obejmują m.in. uchwalanie statutu gminy, ustalanie wynagrodzenia wójta, powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania, ustalanie zasięgu działania sołectw i dzielnic, oraz podejmowanie uchwał w różnych kwestiach, takich jak nazwy ulic czy wznoszenie pomników. Rada gminy ma również kompetencje związane ze stanowieniem aktów prawa miejscowego, które regulują kwestie wewnętrznego ustroju gminy oraz zasad zarządzania mieniem komunalnym i korzystania z obiektów użyteczności publicznej. Rada gminy ma możliwość występowania w procesach sądowych, zarówno jako strona aktywna, która składa skargi w odpowiednich sprawach, jak i strona bierna, która może zaskarżyć uchwały organu gminy w sprawach administracyjnych, jeśli interes jednostki został naruszony.

Jest to zwięzłe podsumowanie organizacji i kompetencji rady gminy w Polsce. Warto podkreślić, że rada pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu samorządu gminnego i podejmuje wiele istotnych decyzji na szczeblu lokalnym. W systemie samorządu gminnego w Polsce istnieją trzy główne organy wykonawcze, które różnią się ze względu na charakter gminy. Pierwszym z nich jest wójt, drugim burmistrz, a trzecim prezydent. Burmistrz sprawuje swoje funkcje w gminach, których siedziba znajduje się w obszarze miejskim wchodzącym w skład danej gminy. Prezydent natomiast kieruje gminami, w których liczba mieszkańców przekracza 100,000. Wójt zaś jest organem w gminach wiejskich. Wójt (lub burmistrz) ma prawo mianować i odwoływać swojego zastępcę oraz określać liczbę zastępców, jednakże w gminach o liczbie mieszkańców do 20,000 nie może być więcej niż jeden zastępca. W przypadku większych gmin, liczba zastępców nie może przekroczyć 4. Wójt obejmuje stanowisko na okres 5 lat, który rozpoczyna się w dniu wyboru rady gminy. Zakazane jest łączenie funkcji wójta z funkcją zastępcy wójta w innej gminie, posłów lub senatorów, jak również z zatrudnieniem w administracji rządowej. Głównym zadaniem wójta jest realizowanie uchwał rady gminy oraz zadań wynikających z przepisów prawa. Do jego obowiązków należy przygotowywanie projektów uchwał, zarządzanie mieniem komunalnym, zatrudnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, a także wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej, które mogą zostać powierzone gminie. Wójt ma również wpływ na proces budżetowy gminy, ponieważ bez jego zgody rada gminy nie może wprowadzić zmian w projekcie budżetu, które prowadziłyby do zwiększenia wydatków, jeśli nie mają one odpowiednich źródeł dochodów. Odpowiada również za prawidłową gospodarkę finansową gminy oraz dokonuje wydatków budżetowych, a także zgłasza propozycje zmian w budżecie gminy. Wójt wydaje zarządzenia oraz przepisy porządkowe w formie rozporządzeń w sytuacjach, które nie tolerują zwłoki. Przepisy te muszą być zatwierdzone przez radę na najbliższej sesji. W przypadku zagrożenia, wójt przejmuje również funkcje jednoosobowego kierownictwa. Jest to również obowiązkiem wójta informowanie społeczeństwa o założeniach projektu budżetu oraz kierunkach polityki społecznej i gospodarczej. Odpowiada również za wykorzystanie środków budżetowych oraz pełni funkcję reprezentacyjną gminy w sprawach administracyjnoprawnych i cywilnoprawnych na zewnątrz. Wójt sprawuje także funkcję kierownika urzędu gminy i ma prawo wydawania decyzji w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej. W ramach wykonywania "zwykłego zarządu," jest odpowiedzialny za bieżące sprawy związane z mieniem komunalnym, takie jak opłaty podatkowe i bieżące naprawy. Wójt wykorzystuje pomocniczy aparat w formie urzędu gminy, gdzie pełni rolę kierownika. Regulamin organizacyjny urzędu jest nadawany przez wójta w formie zarządzenia i określa strukturę i funkcjonowanie urzędu. Wójt wraz z sekretarzem gminy i skarbnikiem gminy stanowią kluczowy zespół w zarządzaniu gminą. Wspólnie realizują zadania gminy i wspierają wójta w wykonywaniu jego obowiązków.

1.4. Zadania gminy

Zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego stanowią integralną część samorządu, wpływając na jego strukturę, organizację, zakres terytorialny i aparat pomocniczy. Według art. 163 Konstytucji RP, gmina jest odpowiedzialna za realizację zadań publicznych, o ile nie są one zastrzeżone dla innych organów publicznych. Te zadania obejmują: Ustanawianie przepisów prawa lokalnego, Kształtowanie struktur jednostek samorządowych, Wydawanie decyzji administracyjnych w różnych sprawach. Szczegółowy zakres zadań gminy reguluje ustawa o samorządzie gminnym, a zgodnie z art. 6 tej ustawy, gmina ma prawo podejmować wszelkie kwestie lokalne, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Istnieje zasada zakładająca, że gmina jest właściwa w kwestiach lokalnych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dlatego też katalog zadań gminy jest otwarty i organy gminy muszą samodzielnie określić zakres swoich kompetencji. Zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, gmina ma obowiązek zaspokajania zbiorowych potrzeb lokalnej społeczności. Zadania własne gminy obejmują wiele obszarów, takich jak: Kształtowanie ładu przestrzennego, ochrona środowiska i gospodarowanie nieruchomościami, Zarządzanie gminnymi drogami i organizacja ruchu drogowego, Dostarczanie wody i oczyszczanie ścieków, utrzymanie czystości publicznej i zarządzanie odpadami, Zaopatrzenie w energię elektryczną, Ochrona zdrowia, Organizacja lokalnego transportu publicznego, Pomoc społeczna i wsparcie rodzin, Edukacja publiczna, Kultura i kultura fizyczna, Organizacja i nadzór nad targowiskami, Wspieranie organizacji pozarządowych, Utrzymywanie porządku publicznego i zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, Współpraca z lokalnymi społecznościami. Powyższy katalog zadań gminy jest otwarty i może być rozszerzany przez organy gminy w ramach przepisów prawa. Następny etap klasyfikuje zadania gminy jako zadania własne lub zlecone. Zadania własne obejmują te sprawy, które są istotne dla lokalnej społeczności i są finansowane przez gminę w ramach jej budżetu. Te zadania mają charakter lokalny i obejmują zagadnienia lokalnego znaczenia, takie jak zarządzanie mieniem komunalnym, budowa dróg lokalnych, organizacja lokalnych usług zdrowotnych itp. Zadania zlecone są wykonywane obok zadań własnych i są związane z ogólnopaństwowymi zagadnieniami. Zadania zlecone mogą być przydzielone gminie na podstawie ustawy lub porozumienia między gminą a organem administracji rządowej. Przykłady zadań zleconych to wydawanie dowodów osobistych, ewidencjonowanie nieruchomości, organizacja szkoleń w zakresie obrony cywilnej i prowadzenie spisów wyborców. Gminy mogą także realizować zadania powierzone, na podstawie umów lub porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego lub między gminą a administracją rządową. W zakresie tych zadań określane są szczegółowe warunki oraz środki finansowe. Podsumowując, zadania gminy dzielą się na własne, zlecone i powierzone, a ich zakres jest elastyczny i dostosowany do potrzeb lokalnej społeczności.

Rozdział II:

Finansowe podstawy funkcjonowanie samorządu gminnego w Polsce

2.1. Gospodarka finansowa gminy

Dla efektywnego wypełniania swoich obowiązków, każda gmina musi zarządzać swoimi dochodami i wydatkami w sposób celowy i efektywny. Samodzielność finansowa gminy to kluczowy aspekt, który odgrywa istotną rolę w procesie zarządzania finansami publicznymi. Oznacza to, że gmina ma prawo dysponować środkami finansowymi oraz otrzymuje od państwa środki na realizację swoich zadań. Samodzielność ta dotyczy zarówno dochodów, wydatków, jak i ich mieszanej natury. Zasada samodzielności dochodowej oznacza, że gmina ma prawo zmieniać wysokość swoich dochodów i pozyskiwać je z różnych źródeł, dostosowując je do swoich potrzeb i planów. Jest to niezbędne do wykonywania ustawowych zadań na rzecz lokalnej społeczności. Gmina ma swobodę w zakresie gromadzenia środków finansowych, co umożliwia jej spełnianie potrzeb społeczności lokalnej. Gospodarka finansowa gminy jest prowadzona na podstawie budżetu, który jest rocznym planem dochodów i wydatków, a także przychodów i rozchodów. Budżet jest kluczowym narzędziem zarządzania finansami i określa, w jaki sposób gmina planuje wydatki na realizację swoich zadań. Budżet stanowi również akt decyzji politycznych i prawny dokument łączący koszty planowanej działalności gminy z dostępnymi środkami finansowymi. Jest to plan finansowy na określony okres, który jest uchwalany przez radę gminy. Budżet ma charakter dyrektywny i pozwala gminie na samodzielne zarządzanie swoimi finansami. Podstawowymi elementami budżetu są prognozy dotyczące dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów. Budżet uwzględnia kwoty dotacji przedmiotowych, dochody i wydatki związane z zadaniami zleconymi, wydatki jednostek pomocniczych gminy oraz dotacje. Tworzenie i realizacja budżetu opiera się na określonych zasadach, takich jak równowaga budżetowa, zasada zupełności, jedności formalnej i materialnej, specjalizacji oraz strumieniowości. Procedura budżetowa obejmuje etapy opracowywania projektu budżetu przez wójta (burmistrza, prezydenta), ocenę i modyfikacje projektu przez radę gminy oraz uchwalanie ostatecznego budżetu. Wykonanie budżetu polega na gromadzeniu dochodów, dokonywaniu wydatków i kontroli nad realizacją planu finansowego. Wartościową rolę odgrywa także skarbnik, który odpowiada za kontrolę legalności operacji finansowych oraz zgodność dokumentów z planem finansowym gminy.

2.2. Dochody gminy

Realizacja zadań własnych przez gminę jest możliwa jedynie wówczas, gdy posiada odpowiednie źródła dochodów. Dochody gminy pochodzą z różnych źródeł i można je podzielić na trzy główne kategorie, zgodnie z Ustawą z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego: Dochody własne: Stanowią one główne źródło dochodów dla gminy i zapewniają jej samodzielność w realizacji zadań. Dochody własne pochodzą z lokalnych źródeł znajdujących się na terenie działania gminy. W tej kategorii dochodów znajdują się:

Podatki i opłaty,

Dochody z majątku samorządowego,

Dochody z działalności gospodarczej samorządu,

Dochody kapitałowe,

Opłaty za usługi,

Dochody z określonej części zysku uzyskiwanego przez jednostki gospodarki pozabudżetowej.

Subwencje ogólne: Subwencje ogólne to świadczenia przekazywane gminom z budżetu państwa i stanowią formę wsparcia finansowego. Subwencje ogólne mają charakter bezzwrotny i są przeznaczone na realizację zadań własnych. Ich wysokość jest ustalana na podstawie obiektywnych kryteriów prawnych. Subwencje ogólne spełniają funkcje wyrównawcze, motywacyjne, rekompensacyjne i finansowania zadań. Dotacje celowe z budżetu państwa: Dotacje celowe są to transfery środków o charakterze bezzwrotnym i nieodpłatnym, związane z realizacją interesu publicznego, bardziej ogólnego niż interes lokalny lub regionalny. Mogą być przekazywane gminom na różnorodne cele, takie jak zlecone zadania, usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych. Podsumowując, dochody gminy składają się z dochodów własnych, subwencji ogólnych i dotacji celowych, a każde z tych źródeł jest istotne dla zapewnienia gminie niezbędnych środków do realizacji jej zadań.

2.3. Polityka wydatkowa gminy

Wydatki gminy stanowią wydatki publiczne, które są niezbędne do spełnienia zadań na rzecz lokalnej społeczności. Charakteryzują się one jako wydatki na dobra publiczne, co oznacza, że korzystanie z nich nie jest ograniczone ani konkurencyjne. Ponadto, wydatki publiczne nie można wykluczyć, a dostęp do nich jest zagwarantowany prawnie i niezależny od decyzji władz samorządowych. Ich finansowanie opiera się na zasadzie odpłatności ogólnej, czyli płaceniu podatków. Podział wydatków gminy opiera się głównie na klasyfikacji budżetowej, która uwzględnia działy, rozdziały i paragrafy. W budżecie gminy można wyróżnić następujące kategorie wydatków: Wydatki na zadania własne oraz pozostałe finansowane z budżetu: Te wydatki obejmują zadania, które gmina realizuje na własny rachunek, w tym zadania zlecone i przejęte od innych jednostek samorządu terytorialnego. Wydatki na zadania gminy współfinansowane ze środków UE: Gmina może otrzymywać wsparcie finansowe z funduszy unijnych na realizację określonych projektów. Obsługa długu: Wydatki związane z obsługą długu, takie jak spłata odsetek i kapitału zaciągniętego kredytu lub wyemitowanych obligacji. W kolejnym podziale, wydatki gminy dzieli się na wydatki majątkowe i wydatki bieżące. Wydatki majątkowe dotyczą inwestycji oraz zakupu majątku, jak nieruchomości. Wydatki bieżące obejmują koszty związane z bieżącym funkcjonowaniem gminy, takie jak wynagrodzenia, dotacje na zadania bieżące, koszty związane z realizacją zadań statutowych gminy oraz świadczenia dla osób fizycznych. Wydatki samorządowe służą różnym celom, takim jak finansowanie rozwoju, pokrywanie strat, wsparcie jednostek organizacyjnych gminy, zapewnienie usług społecznych, utrzymanie bezpieczeństwa publicznego i sprawną administrację. Wydatki gminy mają także na celu spłatę zaciągniętych kredytów i obligacji. Warto monitorować nie tylko poziom wydatków, ale także ich skład. Istotnymi wskaźnikami samodzielności wydatkowej gminy są udział dotacji w wydatkach ogółem oraz udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem. Ostatecznie, saldo budżetu może być zrównoważone, nadwyżkowe lub deficytowe w zależności od bilansu między dochodami a wydatkami.

2.4. Kontrola i nadzór nad gospodarką finansową gminy

ałalności innych podmiotów, przy jednoczesnym posiadaniu ograniczonych uprawnień do ingerencji w tę działalność. To właśnie te uprawnienia do kontroli działalności stanowią prawo do nadzoru. Nadzór obejmuje kontrolę, w ramach której organy nadzorcze mają zdolność ingerowania w zakres praw i obowiązków innych podmiotów. Chociaż nadzór może wprowadzać ograniczenia w samodzielności i niezależności jednostek samorządu, to jednocześnie jest mechanizmem zapewniającym te aspekty poprzez dokładne określenie podstaw ingerencji. W przypadku nadzoru nad samorządami, ingerencja jest ściśle uregulowana przepisami ustawowymi. Funkcja kontrolna w administracji obejmuje kilka etapów, takie jak obserwację i rozpoznawanie działalności lub stanu, ocenę rzeczywistego stanu w odniesieniu do założeń początkowych, diagnozowanie przyczyn, a także wyciąganie wniosków na podstawie przeprowadzonej kontroli. Celem nadzoru jest ustalenie stanu działalności jednostki, a następnie, w przypadku stwierdzenia uchybień, podjęcie działań mających na celu ich naprawienie. Nadzór odgrywa istotną rolę w utrzymaniu integralności działania administracji publicznej i ochronie społeczności lokalnej przed nadużyciami i zaniedbaniami ze strony pracowników samorządu. Organy nadzoru działają w celu zapewnienia zgodności z przepisami prawa przez samorządy, a także w ramach szerokiego kontekstu, ochrony wspólnych interesów społecznych. Nadzór pełni funkcję wspierającą, ochronną i harmonizującą. Nadzór nad gminami opiera się na kilku zasadach, w tym: Nadzorowi państwowemu, co oznacza, że jest przeprowadzany przez organy państwowe w ramach obowiązującego prawa. Oficjalności, co oznacza, że organy nadzoru działają urzędowo na mocy prawa. Legalizmu, co oznacza, że organy nadzoru muszą posiadać podstawę prawną do podjęcia kontroli. Ochronie ustawowej samodzielności samorządu terytorialnego, co daje możliwość zaskarżenia decyzji nadzorczych przed sądem. Nadzorowi legalnościowemu, co oznacza, że nadzór opiera się na obowiązującym prawie. Rozdzieleniu kompetencji nadzorczych między różne organy administracji rządowej. Nadzorowi weryfikacyjnemu, gdzie organy nadzorcze podejmują rozstrzygnięcia z mocą wsteczną dotyczące działań ocenianych po fakcie.

Rozdział III: Organizacja i funkcjonowanie Gminy Miłoradz

3.1. Charakterystyka gminy

Gmina Miłoradz leży w południowo-zachodniej części powiatu malborskiego, w województwie pomorskim. Sąsiaduje z gminami Lichnowa, Malbork, Tczew, Subkowy, Pelpin i Sztum. Gmina Miłoradz zajmuje obszar o powierzchni 94 km² i składa się z dziewięciu sołectw: Miłoradz, Pogorzała Wieś, Mątowy Wielkie, Stara Kościelnica, Mątowy Małe, Bystrze, Gnojewo, Stara Wisła i Kończewice. Obszar gminy głównie pokrywają użytki rolne, stanowiące aż 86% powierzchni gminy. Lasy zajmują 5%, natomiast pozostałe grunty i wody 9%. W związku z żyznymi glebami, gospodarka gminy opiera się na rolnictwie. Użytki rolne obejmują 7 717 ha ziemi, w tym dominują gleby klasy II, na których uprawia się pszenicę, rzepak i jęczmień. Ponadto produkcja roślinna obejmuje buraki cukrowe, pszenicę jare, rośliny strączkowe, mieszanki zbożowe, warzywa, pszenżyto, żyto, oraz owies. W zakresie produkcji zwierzęcej istnieją hodowle bydła i trzody chlewnej. Gmina Miłoradz korzysta z dogodnego położenia komunikacyjnego, z dostępem do autostrady A1 i drogi krajowej nr 91. Dodatkowo, gmina znajduje się przy drodze krajowej nr 22, łączącej granicę z Niemcami w Kostrzynie nad Odrą z polsko-rosyjskim przejściem granicznym w Grzechotkach. Bliskość magistrali kolejowej E65, łączącej Warszawę z Gdynią, także przyczynia się do poprawy dostępności. Gmina Miłoradz jest najmniejszą i najmniej zaludnioną gminą w powiecie malborskim. Liczba ludności wykazuje niewielki spadek, a gęstość zaludnienia pozostaje na stosunkowo stałym poziomie. Niemniej jednak, gmina wyróżnia się niskim stopniem zaludnienia i wysokim wskaźnikiem bezrobocia w porównaniu z powiatem. Jednym z wyzwań dla gminy jest migracja ludności na pobyt stały do miast, głównie w okolice Malborka, Tczewa i aglomeracji trójmiasta. Negatywnym zjawiskiem jest także ujemny przyrost naturalny. W gminie działa stosunkowo niewiele instytucji kultury, sportu czy rekreacji, co jest wynikiem jej rolniczego i wiejskiego charakteru. Warto podkreślić, że w gminie Miłoradz jest znaczna grupa osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, co przekłada się na wysoki udział osób korzystających z pomocy społecznej. Bezrobocie oraz brak miejsc pracy wpływają na te wskaźniki.

3.2. Struktura i władze gminy

Struktura organów w Gminie Miłoradz jest uregulowana na podstawie Ustawy o samorządzie gminnym oraz akty prawa lokalnego, czyli Statut Gminy Miłoradz. Władzami gminy są Rada Gminy oraz Wójt Gminy. Rada Gminy pełni rolę organu stanowiącego i kontrolnego. Jej kompetencje obejmują szeroki zakres spraw gminnych, o ile inaczej nie stanowi prawo. Rada Gminy składa się z 15 radnych, a jej kadencja trwa 5 lat. Obraduje na sesjach zwyczajnych, które są zwoływane przez Przewodniczącego Rady, nie rzadziej niż raz na kwartał, oraz na sesjach nadzwyczajnych, które są zwoływane przez Wójta lub na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu Rady. Ponadto, sesje uroczyste mogą być zorganizowane w celu uczczenia istotnych wydarzeń lub okoliczności. Obrady Rady są jawne. Organami wewnętrznymi Rady Gminy są Przewodniczący, Wiceprzewodniczący oraz różne Komisje stałe i doraźne, takie jak Komisja Rewizyjna, Komisja Skarg, Wniosków i Petycji, Komisja Kultury, Oświaty i Pomocy Społecznej, oraz Komisja Finansów i Rozwoju. Przewodniczący i Wiceprzewodniczący są wybierani ze składu Rady większością głosów w tajnym głosowaniu, przy obecności co najmniej połowy składu Rady. Ich odwołanie jest możliwe na wniosek 1/4 składu Rady większością głosów. Do wyłącznej właściwości Rady Gminy Miłoradz należy uchwalanie statutu Gminy, ustalanie wynagrodzenia Wójta, ustalanie kierunków działania władzy wykonawczej i przyjmowanie sprawozdań z działalności Wójta, powoływanie i odwoływanie Skarbnika Gminy na wniosek Wójta, uchwalanie budżetu Gminy oraz rozpatrywanie sprawozdania z jego wykonania, rozpatrywanie raportu o stanie gminy oraz określanie wysokości zobowiązań, jakie może zaciągać Wójt. Zadania radnych obejmują aktywny udział w pracach Rady i jej Komisji, reprezentowanie wyborców, prowadzenie szczegółowych postępowań w celu przedstawienia opinii radzie na konkretne sprawy, potwierdzanie swojej obecności na posiedzeniach Rady, oraz zgłaszanie wniosków formalnych w trakcie sesji. Wszystkie działania Rady, w formie uchwał, są wyrażane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnej. Władzą wykonawczą w Gminie Miłoradz jest Wójt, wybierany w wyborach bezpośrednich, tajnych i powszechnych na 5-letnią kadencję. Wójt rozpoczyna swoją kadencję wraz z Radą. Realizuje swoje obowiązki po złożeniu ślubowania przed Radą. Ma prawo do powołania i odwołania swojego Zastępcy oraz składania zarządzeń, które generują skutki prawne. Wójt odpowiada za przedkładanie projektów uchwał Radzie, z zaopiniowaniem ich przez radcę prawnego. Informuje Radę o swojej działalności na sesjach Rady. Wójt jest także odpowiedzialny za przedstawienie Radzie raportu o stanie gminy, co ma miejsce co roku do 31 maja.

3.3. Budżet gminy

W roku 2017 planowane dochody w Gminie Miłoradz wyniosły 15.607.253,90 zł, jednak wykonanie wyniosło 15.257.961,53 zł, co stanowiło 97,76% planu. W 2018 roku plan zakładał dochody w wysokości 17.823.027,54 zł, a wykonanie wyniosło 17.872.353,87 zł, co przekroczyło plan o 100,28%. Natomiast w 2019 roku planowane dochody wyniosły 17.914.140,00 zł, a wykonanie było na poziomie 17.554.612,71 zł, co stanowiło 97,99% planu. Jedynie w 2018 roku wykonanie przekroczyło plan. Najwyższe dochody gmina osiągnęła w 2018 roku, a najniższe w roku poprzednim. W roku 2017 dochody bieżące wyniosły 14.940.813,82 zł (97,92% ogółu wykonanych dochodów), natomiast dochody majątkowe stanowiły 317.147,71 zł (2,08% wykonanych dochodów). W 2018 roku pierwsza grupa dochodów wyniosła 15.878.736,29 zł (88,85% ogółu wykonanych dochodów), a druga grupa 1.993.617,58 zł (11,15% wykonanych dochodów). W 2019 roku dochody bieżące wyniosły 17.333.379,92 zł (98,74% ogółu dochodów), a dochody majątkowe wyniosły 221.232,79 zł (1,26% wykonanych dochodów). Widoczne jest, że udział dochodów majątkowych jest niewielki, co ma wpływ na ograniczenie poziomu inwestycji w gminie. Wzrost dochodów w analizowanym okresie wiązał się głównie z subwencjami oraz dotacjami, które zwiększały się. Subwencje oświatowe i ogólne odgrywały ważną rolę w finansowaniu gminy. Subwencje stanowiły coraz większą część dochodów gminy. Wzrost udziału subwencji w dochodach gminy oznaczał, że coraz więcej wydatków na oświatę musiało być pokrywane z dochodów własnych. Główne źródła dochodów gminy Miłoradz w latach 2017-2019 przedstawiają się następująco: Tabela 3. Dochody gminy Miłoradz w latach 2017-2019 Źródło dochodów 2017 2018 2019 Subwencje 4.780.560,00 5.130.383,00 5.305.108,00 Dotacje 5.762.499,76 6.298.358,56 6.845.866,45 Środki na wykonanie zadań własnych pozyskane z innych źródeł 15.300,00 46.337,50 19.750,00 Środki pochodzące z Unii Europejskiej 346.729,61 1.036.531,41 222.697,52 Udziały w podatku stanowiących dochód budżetu państwa 1.222.540,06 1.628.267,06 1.893.546,44 Dochody własne 3.130.332,10 3.732.476,34 3.267.644,30 Ogółem 15.257.961,53 17.872.353,87 17.554.612,71 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu z lat 2017-2019 Warto zaznaczyć, że środki pochodzące z Unii Europejskiej w 2018 roku stanowiły znaczący wzrost dochodów gminy. Dochody własne zwiększały się, ale ich udział w ogólnych dochodach gminy nie był dominujący. Dochody własne gminy Miłoradz w latach 2017-2019 były zróżnicowane, a ich największą część stanowiły podatki od nieruchomości i udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Wzrost udziału udziałów w podatkach był zauważalny. Wydatki gminy Miłoradz w latach 2017-2019 przedstawiają się następująco: Tabela 6. Wydatki gminy Miłoradz w latach 2017-2019 według ich wykonania Poziom wydatków 2017 2018 2019 Ogółem 15.918.555,68 16.136.472,99 16.925.818,23 Rolnictwo i łowiectwo 836.704,68 725.320,83 955.583,03 Pomoc społeczna 1.603.288,75 1.653.844,70 1.764.269,42 Ochrona zdrowia BD BD BD Transport i łączność 1.069.062,71 591.927,82 30.085,67 Administracja publiczna 1.445.461,28 1.426.697,95 1.604.679,46 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 60.715,26 38.584,91 68.541,41 Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego 785.893,73 691.878,43 904.506,20 Kultura fizyczna 54.225,00 36.270,90 47.500,40 Edukacyjna opieka wychowawcza 79.

3.4. Działalność gminy w latach 2015-2020

W latach 2015-2020 Gmina Miłoradz aktywnie działała na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego oraz podniesienia jakości życia swoich mieszkańców. W obszarze gospodarki komunalnej osiągnięto wiele istotnych osiągnięć, obejmujących: Realizację projektu budowy sieci wodociągowej Miłoradz-Mątowy Wielkie w roku 2015. Zakończenie modernizacji oczyszczalni ścieków w Miłoradzu w roku 2015. Wypracowanie dokumentacji na modernizację ujęcia wody w Miłoradzu w 2016 roku. Rozbudowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Kończewicach w 2016 roku. Wprowadzenie sieci wodociągowej w Starej Wiśle w roku 2017. Zakup pompy głębinowej dla hydroforni w Miłoradzu w 2019 roku. Modernizację ujęcia wody w Miłoradzu w roku 2020. Modernizację dwóch przepompowni ścieków w Starej Kościelnicy w 2020 roku. Dodatkowo, w ciągu ostatnich lat, zaobserwowano istotne zmniejszenie ilości odpadów komunalnych podlegających biodegradacji do poziomu 14%. Poziom recyklingu wzrósł natomiast do 40%. W 2016 roku przeprowadzono inwentaryzację miejsc wykorzystywania materiałów zawierających azbest w miejscowościach Mątowy Wielkie i Kończewice.

W obszarze ochrony środowiska, w latach 2014-2019 wydano 12 decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, dotyczących projektów takich jak farmy wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne i modernizacja dróg krajowych. W ramach Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Miłoradz na rok 2017 przeprowadzono wiele projektów i działań, takich jak:

Projekt "Mobilny i aktywny kapitał ludzki w powiecie malborskim i sztumskim" w celu aktywizacji społeczno-zawodowej mieszkańców gminy. Projekt "Podnosimy jakość edukacji w Gminie Miłoradz". Przebudowę drogi gminnej w Pogorzałej Wsi. Przygotowanie dokumentacji technicznej na realizację projektów "Pomorski Szlaki Kajakowe – Kajakiem przez Żuławy" oraz "Pomorskie trasy rowerowe". Remont drogi gminnej w Gnojewie. Zakup koparko-ładowarki dla Gminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej w Miłoradzu. Budowę sieci wodociągowej w Starej Wiśle. W 2018 roku zrealizowano projekty, takie jak:

"Mobilny i aktywny kapitał ludzki w powiecie malborskim i sztumskim." "Podnosimy jakość edukacji w Gminie Miłoradz" w celu poprawy jakości ogólnego systemu edukacji. "Żuławski festiwal smaków" mający na celu poprawę jakości życia mieszkańców. Przygotowanie dokumentacji technicznej na realizację projektu "Pomorskie Szlaki Kajakowe – Kajakiem przez Żuławy" w celu zwiększenia turystyki na Żuławach. W 2019 roku zrealizowano projekt "Żuławy przyjazne rodzinie-nowa jakość pomocy społecznej" w celu poprawy jakości życia mieszkańców, a także "Cyfrowe Żuławy" jako inicjatywy szkoleniowe w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych.

Jednym z istotnych zadań podjętych przez gminę jest również pomoc społeczna, a liczba osób korzystających z różnych form wsparcia jest znacząca. W ostatnich latach realizowano działania w ramach projektu "Mobilny i aktywny kapitał ludzki w powiatach malborskim i sztumskim – aktywizacja społeczno-zawodowa" w latach 2016-2017 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego. W gminie działa Środowiskowy Dom Samopomocy w Kończewicach. W 2019 roku Gmina miała 21 mieszkań komunalnych i 5 mieszkań socjalnych dla osób w trudnych warunkach bytowych, choć ich liczba zmniejszyła się o 14 w porównaniu do 2014 roku.

W obszarze kultury w omawianym okresie przeprowadzono remont świetlicy w Mątowach Wielkich i Bystrzu, które zostały sfinansowane przez Fundację AVIVA. Świetlice wiejskie w Miłoradzu, Kończewicach i Pogorzałej Wsi również otrzymały nowe wyposażenie, sfinansowane przez Fundację Tesco. Gmina dąży do stopniowej modernizacji infrastruktury sportowej i udziela wsparcia lokalnym klubom sportowym, takim jak Przyjacielskie Stowarzyszenie Sportowe w Kończewicach, Uczniowski Klub Sportowy Herkules w Miłoradzu i Gminny Ludowy Klub Sportowy Delta w Miłoradzu.

Zakończenie

Samorząd terytorialny w Polsce ma swoje korzenie sięgające XX wieku, jednak jego początki można odnaleźć nawet w starożytności. Na przestrzeni dziejów kształtowały się różne formy organizacji administracji, które miały na celu realizację zadań państwa, często przy zachowaniu charakteru zdecentralizowanego. Głównym filarem prawnym funkcjonowania samorządu w Polsce jest Konstytucja, która stanowi fundament, na którym bazują późniejsze akty prawne. Szczegółowe aspekty dotyczące poszczególnych jednostek samorządu regulowane są w ustawach szczegółowych. W przypadku gmin, kluczowym aktem jest Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Ta ustawa precyzyjnie określa zadania gmin, organy zarządzające, zasady finansowania oraz inne aspekty związane z funkcjonowaniem tych jednostek. Dla uregulowania kwestii finansowych gminy korzystają z Ustawy o finansach publicznych oraz Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Te akty regulują kwestie finansowe, w tym źródła dochodów budżetowych. Dodatkowym elementem prawnym są akty prawa miejscowego, takie jak statuty poszczególnych gmin, które określają szczegóły organizacji i procedur. Katalog zadań gmin został określony przez ustawodawcę, jednak pozostaje on otwarty i zróżnicowany, co odzwierciedla zróżnicowane potrzeby lokalnych społeczności. Zadania gmin skupiają się głównie na dostarczaniu usług i spełnianiu potrzeb społeczności lokalnej. Te zadania można podzielić na kilka głównych kategorii, obejmujące infrastrukturę techniczną, infrastrukturę społeczną, utrzymanie porządku i zapewnienie bezpieczeństwa publicznego oraz zagadnienia związane z planowaniem przestrzennym i ekologią. Aby gmina mogła wypełniać swoje zadania, niezbędne są odpowiednie środki finansowe. Polskie prawo zapewnia gminom udział w środkach budżetu państwa, ale pozwalają także na pozyskiwanie własnych dochodów, takich jak podatki i opłaty lokalne, a także fundusze z Unii Europejskiej. Gminy posiadają swobodę w ustanawianiu określonych podatków i opłat. Wartość budżetu gminy, regulowana corocznie w procesie budżetowania, definiuje szczegóły gospodarki finansowej gminy. Warto podkreślić, że wydatki dzielą się na bieżące i majątkowe, związane odpowiednio z codzienną działalnością i inwestycjami. W analizie funkcjonowania gminy Miłoradz, gminy wiejskiej w województwie pomorskim w powiecie malborskim, warto zaznaczyć, że charakteryzuje się ona niską gęstością zaludnienia i rolniczym charakterem. Infrastruktura społeczna i sportowa jest tu ograniczona. Gmina Miłoradz jest rządzona przez Wójta i Radę Gminy, zgodnie z ustawą i statutem gminy. Wójt jest organem wykonawczym odpowiedzialnym za wdrażanie uchwał rady, podczas gdy Rada jest organem stanowiącym, zajmującym się przyjmowaniem raportów od Wójta i udzielaniem absolutorium za wykonywanie budżetu. Dochody gminy Miłoradz wynoszą rocznie 15-17 mln zł, a wydatki 15-16 mln zł. W badanym okresie 2017-2019 zanotowano deficyt budżetowy tylko w 2017 roku, w pozostałych latach osiągnięto nadwyżkę. Głównym źródłem dochodów są dotacje, podczas gdy główne wydatki dotyczą rodziny i edukacji. Wydatki gminy rosną każdego roku, głównie w obszarze bieżących wydatków, w tym na administrację publiczną. Ten trend jest typowy dla wielu gmin w Polsce. Warto zauważyć, że dochody gminy również rosną, co pozwala na utrzymanie stabilnej dynamiki dochodów i wydatków oraz na uzyskiwanie nadwyżek operacyjnych. Podsumowując, funkcjonowanie gmin w Polsce, na przykładzie gminy Miłoradz, pod względem organizacyjnym i finansowym wydaje się być sprawnie zorganizowane. System zarządzania gminy skupia się na efektywnej realizacji zadań publicznych, jednak wskazane jest zwiększenie inwestycji służących rozwojowi gminy.

Bibliografia:

Literatura:

Behr J., Ewolucja gminy w Rzeczpospolitej Polskiej – zarys problematyki, ,,Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2015, nr 4

Bitner M., Chojna-Duch E., Kornberger-Sokołowska E., Supera-Markowska M., Finanse publiczne, Tom1 Prawo finansowe, CH Beck Warszawa 2011

Boć J., Prawo administracyjne, Kolonia Limited, Wrocław 2010

Borodo A., Samorząd terytorialny. System prawno-fmansowy, LexisNexis, Warszawa 2004

Bukowski Z., Jędrzejewski T., Rączka P., Ustrój samorządu terytorialnego, Dom Organizatora, Toruń 2005

Chmaj M., Prawo administracyjne, Wyższa szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2007

Chmielnicki P., Akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa 2006

Chojnacka-Duch E., Prawo finansowe, t.1,Finanse publiczne, CH Beck, Warszawa 2016

Dolnicki B., Sposoby realizacji zadań publicznych, Wolters Kluwers, Warszawa 2017

Dolnicki B., Nadzór nad samorządem terytorialnym [w:] Organizacja i funkcjonowanie samorządu terytorialnego w Polsce i Niemczech Analiza prawnoporównawcza, red. J. Jagoda, CH Beck, Warszawa 2018,

Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Wolters Kluwers, Warszawa 2012

Duniewska Z., Jaworska-Debska B., Michalska-Badziak R. i in., Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Wolters Kluwers, Warszawa 2014

Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Finanse samorządowe. Narzędzia, decyzje, procesy, PWN, Warszawa 2006

Ejsmont A., Analiza budżetu jednostek samorządu terytorialnego w Polsce [w:] Finanse samorządu terytorialnego, red. A. Hałaburda, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Bialystok 2010

Galicki J., Przyczyny wygaśnięcia mandatu radnego, ,,Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2013, nr 5

Gaudamet P., Finanse publiczne, PNW, Warszawa 2000

Grotkiewicz M., Oleksiak A., Ustawa o finansach publicznych z komentarzem do zmian, INFOR, Warszawa 2016

Hanusz A., Niezgoda A., Czerski P., Dochody budżetu gmin, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2006

Janosiewicz W., Samorząd terytorialny w Polsce – zarys historyczny, ,,Homo Politicus” 2018, nr 13

Kapusta P., Decentralizacja finansów publicznych a finanse jednostek samorządu terytorialnego [w:] Województwo-region-regionalizacja. 15 lat po reformie terytorialnej i administracji red. J. Korczak, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2013

Kisiel W., Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa 2003

Komar A., Finanse publiczne, Oficyna Wydawnicza Branta, Warszawa 2005

Kosek – Wojnar M., Surówka K., Finanse samorządu terytorialnego, Wyd. AkademiiEkonomicznej w Krakowie, Kraków 2007

Krawczyk P., Nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego w Polsce, [w:] Aktualne problemy polskiego i litewskiego prawa konstytucyjnego, red. D. Górecki D., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015

Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, CH Beck Warszawa 2002

Łapa M., Sto lat samorządu. Sto lat niepodległości, Wydawnictwo Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, Łódź 2018 Marczak J., W sprawie klasyfikacji dochodów jednostek samorządu terytorialnego, [w:] Stan i kierunki rozwoju finansów samorządu terytorialnego, red. L. Patrzałek, Poznań-Wrocław 2007

Miszczuk A., Miszczuk M., Żuk K., Gospodarka samorządu terytorialnego, PWN, Warszawa 2007

Oleksiewicz I., Pomykała M., Znaczenie i funkcjonowanie samorządu w Polsce, Wyd. Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2010

Oplustil K., Prawne uwarunkowania samorządowej polityki fiskalnej – zarys problematyki, [w:] Instytucje gospodarki rynkowej, red. M. Smaga, Wolters Kluwers, Warszawa 2012

Owsiak S., Budżet władz lokalnych. Narzędzie zarządzania, PWE, Warszawa 2002

Owsiak S., Finanse publiczce, Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2005

Rajca L., Gmina jako podmiot władzy publicznej i jako właściciel mienia, UW CSSTiRL, Warszawa 2001

Sekuła A., Gmina w systemie zarządzania państwem [w:] Meandry zarządzania, red. A. Sekułą,

Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2016

Sochacka-Krysiak H., Finanse lokalne, Poltext, Warszawa 1993

Stahl M., Prawo administracyjne, Wolters Kluwers, Warszawa 2002

Starzyńska K. Budżet jako narzędzie gospodarki finansowej gminy, ,,Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego W Siedlcach” 2015, nr 104

Szczechowicz H., Wykonywanie zadań publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego, ,, Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne” 2015, nr 11

Akty prawne:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Dz. U. z 2020 r. poz. 713

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Dz.U. 2019 poz. 741

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz.U. 2003 nr 203 poz. 1966

Uchwała Nr XXXIII.277.2014 Rady Gminy Miłoradz z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Miłoradz do 2020 roku

Uchwała Nr Ix.58.2019 Rady Gminy Miłoradz z dnia 24 czerwca 2019 r. w sprawie Statutu Gminy Miłoradz.

Zarządzenie Nr 22.2020 Wójta Gminy Miłoradz z dnia 19 maja 2020 r. w sprawie przedstawienia raportu o stanie Gminy Miłoradz za rok 2019